آثار متروکه در داخل بنا

دو نسخه قر آن کریم در سه مجلد بر سر تربت حکیم است . آن نسخه که در دو جلد نوشته شده ، خط آن قدیمی (و) کاغذ آن نیز بسیار مستعمل است . متولیان گویند جلد اول به خط ناصر خسرو و جلد دوم به خط میرسید علی همدانی (متوفای 786) می باشد ولی این مساله در خور تامل و تدقیق است. نسخه دوم به خط بسیار متاخر است که از طرف «میر شاه» نام بدخشی و قف گردیده، صندوق های محفظه قر آن کریم قدیمی و از چوب است و نقشهایی نیز دارد یک کچکول فلزی نیز از قدیم بر گوشه دیوار آویخته شده است.

در جانب مقابل بنای آرامگاه یک حجره کوچک است که بر اساسی روایت متولیان میرسید علی همدانی در آن از بعینات بسـر برده. مسجدی نیز در بیرون آرامگاه است که مرحوم سردار عبدالله خان تو خی که از سران ملی و در وقت ضیاء الملة والدین امیر عبدالر حمن خان مرحوم ، نایب الحکومه تخارستان و بدخشان بود، آن را تعمیر یا ترمیم کرده است. یک درخت پنجه چنار کهنسال نیز در آنجاست که مردم بدان اعتقاد دارند.

یک (روایت) در باب بنای آرامگاه

مردم محل می گویند: یکی از سلاطین غزنه ، سپهسالار خود را فرستاد که پس از انتظام امور بدخشان تابوت ناصر خسرو (را) از یمگان به غزنه منتقل گرداند، از آنجا که نعش او را در یمگان در حجره خاص به عمق ۲۵ ذراع نهاده بودند، مدخل آن مسدود و غیر قابل عبور بود .

سپهسالار ازین کار عاجز آمد و ماجرا را به حضرت غزنه عرضـه داشت. سلطان فرمان داد که دیگر به تابوت مزاحم نشوند و بنای آرامگاه او را در همانجا از سنگ لاجورد تعمیر کنند سپهسالار به این کار اقدام کرد. اما همین که دیوار لاجورد به سقف میرسید، می غلتید، تا آنکه شبی ناصر خسرو را به خواب دید و وی این رباعی را به سپهسالار خواند :

دانی که سوار کره افلا کم 

بنشین به زمین و سر بنه بر خاکم 

هر کس که مرا در آب و گل نشناسد 

خاکش برسر که یا نهد بی با کم

سپهسالار از هیبت آن خواب، دست از آن کار بر داشت.