برکوشک

كلمۀ كوشك بضمه أول وواو معدوله وسكون يا فتحه سوم بمعنی قصروبنای بلند و فوقانی است (۱) که دردوره بعد از اسلام این کلمه درپارسی زیاد بوده،وقصراحنف را که درمروازطرف احنف بن قيس ساخته شده،عجم ها کوشك اخف می گفتند (۲) وقصوری را که دربین جبال بلند عمران میشد،کوشك می نامیدند،چنانچه منهاج سراج دراحوال باشندگان جبال غورگوید:«کوشکی با کوشکی جنگ داشتی» این کلمه دربیهقی هم بنظرمی آید،مثلأ درهرات ازکوشك مبارك نام می برد (۳) اما برکوشك ازقورمعروف دورة سلاطین غوری بود،که درنسخ قلمی طبقات ناصری بدوصورت بزکوشك بزای هوز، و دربرخی ازنسخ قلمی برکوشك به رای قرشت ضبط شده،مخصوصأ درنسخه خطی که نگارنده دارم،درچندین جای برکوشك نوشته شده،وهم درپټه خزانه برکوشک آمده (۴) چون بزکوشك معنی ندارد،باید برکوشك صحیح باشد - چه ( بر) به فتحة اول درپښتو په بمعنی بلند و بالاست،که همواره درمقا بل (لر) که بمعنی پست وسفلی است درأسمای اماکن و قبايل آمده،مثلا برارغنداب (ارغنداب عليا) برکوشك (كوشك عليا ) بر پښتون ( پښتون عليا) و کلمه بردرپارسی سابقه هم به دین مدنی بود چنانچه درکتاب التفهیم البیرونی دیده می شود،و درتاریخ سیستان ( ص ۴۰۴) هم برزره آمده،که بلوکی بود از دریاچه زره، وزره عليا معنی می دهد، پس بر کوشك که در طبقات ناصری مکررأ آمده، نیزبمعنی کوشك علياست که این قصربرکوهی بلند واقع بود،بنابرآن آنرا (بر) یعنی بلند می گفتند، که دررفعت وبلندی نظیری نداشت، وازکاخهای مشهور شهرفیروزکوه بود،اما كلمة كوشك دردوره غزنويان وغوریان درمورد قصرخیلی مستعمل بود، وازبقایای این نام ها اکنون (کوشك نخود) در(۲۵) میلی غرب قندهاربرجاده هرات افتاده وعبارت ازفيروزقند تاریخی است. که میمند تاریخی هم در نزدیکی آنست.

 (۱) برهان قاطع : (۲) ابن خرداذ به ص ۳۲۔ ۹ .۲ - اشكال العمالم قلمی (۳) بیهقی ص ۴۹ (۴) پټه خزانه، ص۳۱ ۔