32

دیوان قاضی

از کتاب: تاریخ افغانستان در عصر گورکانیان (تیموریان) هند

دیوان مامور محاسبه و نگران امور مالی بود، که تحت هدایت صوبه دار کار میکرد، و معاشات مردم و تنخواه بامضای وی داده میشد(۲۸) ، مثلا در عصر اورنگ زیب میر یعقوب  دیوان کابل بود(۲۹) و هکذا دیانت خان در عصر شاه جهان بدیوانی کابل  به همراهی شهزاده  محمد شجاع مقرر(۳۰) و اسلام خان هروی در عصر عالمگیر مدتها دیوان کابل بود(۳۱) .

اما قاضی هم برای اجرای امور عدلیه از دربار شاه مقرر میگشت، چنانکه ملا محمد زاهد کابلی در عصر اکبر قاضی کابل بوده، و در عصر شاه جهان هم همین وظیفه داشت (۳۲) و میر حسام الدین  بدخشی هم در عصر بابر و بعد از آن قاضی بوده و خطاب قاضی خان یافت (۳۳) و جهانگیر ملا محمد صادق را حین آمدن کابل قاضی این شهر مقرر کرد (۳۴) 

ولی در عصر مغولیه هند وظیفه قاضی ملکی و عسکری جدا بود، و برای لشکر قاضی جداگانه هم مقرر میشد، مثلا ملا احمد فاضل  بدخشی در عهد جهانگیر بعدالت اردو مقرر و تا سال هشتم دورۀ شاه جهان هم بهمان وظیفه بر قرار بود (۳۵)، کذا قاضی محمد اسلم هروی  که در عصر اکبر بهند رفت و در دربار راه یافت قاضی عسکر مقرر‌گردید، و در عهد شاه جهان هم قاضی لشکر و امام شاه جهان بود ۳۶