د کاپیسا ښار

 دکابل په شمال کې يوه حاصل خيزه ،ښیرازه او له خلکو ډکه سيمه لرو چې نن ورخ د گوهد امن اوگوهستان وندی په نامه یادیږي. په پخوانیو زماتوكي اتر اسلام دمخه سیمه عموما د کاپیسا، په نامه يادیدله او خانته يي لوبه او مشخصه ساحه درلوده چی اورودوالي يي ۱۰۰ او سور پی ۵۰۰ کیلو مترو نه رسیده او يې يې ته ددي لویي ساحي شمال لور ته واورین سپین غرونه اوپه ځیئو ځاپونو کي تورغرونه و ددې لويې له نفوسه ډکې مدنیت پالونکې ساحې په منځ کې مود (کاپيسي) په نامه يویار درلود چی داپه حقیقت گی دکاپیا مرکرو چاچی ننتي شمال ليدلي وي اودادوه مشخصي منطقي (کوهد امن او کوهستان، يي ليدلی اوپکی گرخپدلی وي هغوي پوهيږي چې په عمومي توګه کوهد امن له کوهستان څخه دڅو سیند گوتر اوبه بيلوي چي دهغو تولو تریوخای گیدلو وروسته دپنجشیر درود په نام ياد یږي چي دختیخ پر لور بھیري چي داد کابل دسبند له لریو فرستیالاثو څخه دی دکاپيسا له شمال لویدیزې برخې څخه څلور سيندګوټي چې تقريبأسيلابي بڼه لري ډیر مست اوڅپاند دي ددرو له برنيو برخو راښکته او جلګې ته ورداخليږي چی دا په ترتیب سره دغوربند، شتل، سالنگد اوپتجشبر سیندونه دي دا اوبه چي کله له درو څخه راوځي په ترتيب سره لومـړی غوربند او شتل دویم سالنګ او پنجشیر سره پوخای گیږي او په همدي دول جریان مومي ترهغي پورن چي دادوه ځانگي بيا په يوځای کي سره ملگري گیږي او همدا سیمه عجالت دکندوالوبه مخه کې پرنه ده چې نن ورځ يې هغې برخي نه یگرام وابو او په لرغونو زمائوگی يې اکاپیسي» باله چې داددي سیمي ديوې آبادي نیرازي برخي څخه و معمولاتر کومه چي تاریخي خاظري مرسته کوي داسی خرگندولی شو چې په یرو پخوانیو دورو کی مثلا دهخامنشیانو په لومربو دورو کي او د سپروس په

وخت کې بعنې پر ۵ م ز پیړی اویاترهغې هم دمخه موپه دې ځای کي كلا اويومستحكم حصار لاره او دهغی داوسیدونگیو مقاومتي أنعكاس له سیروس هخامنشی سره دلرغوني تاريخ له پاټو څخه زمو تر سترگوگیري له فرانسوي پوه موسیوفوشه څخه نيولي تر هاکن پوري موي ته دارابيي چي دایادی. پخوانی نقطه او لومری هسته په بگرام کي برج عبد الله و، چی د کندوالو پاني شونې يې لکه دپوي لوپي داپري په خیر دپنجشير له اوبوح ريب دشل مترو په لوړوالي له سیند سره جوختې واقع شوي دي او وروسته له هغې څخه دشل مترو په لوروالي باله سپند سره جوختي دي او وروسته له هغي څخه دوخت دایيجاباتو له مخي ۵۰۰ متره پورته دجنوب په لور دبګرام ددښتې په څنډه کې دکاپیسا دښار بنسټ ايښودل شوی دی. هغه كنډوالي چی نن دیگرام پبه نامه ياديږي نژدې دوه نم کیلو متره احاطه لري چې درېيو خواوو لويديخ، ختيخ او جنوب لور ته يې دلوی ديوال اثاري نښې نشاتي څرگنديږي چې دوخت په تیریدلو اوبادباران له امله يې ديوي غونی بنه خپله کري ده دي شار شمال لور ته هم دیوال لاره خو لکه خنگه چي هغي لور ته بي رود واقع دی اوداوبو دډيرښت په وجه اودسيند تګ لوري بدلولو په خاطر اوياهم دزراعت په وجه يې له منخه وړی اوني تښاتي بي تراوسه پاتي دي. موسیوهاکن دفرانسی دکيندلو دبلاوي پخوانی غری فقیدريس همدغه کندوالی چی دکلادیوالونه بی تر اوسه شاهد او څرکند دي هغه بي د ایگرام شاهي نوی نار په نامه یادوي أو داشار عبارت له همغه یار څخه دی چي جينائي گرخنده هپوان تسنگد په ۶۳۲ کال کی هغه د رکاپیسی په نامه یاد کری دی دا و دکاپیسی دهار الرغونتيا اوهغه شواهد چی دخاو رو پر مخ پاتي دي أو هر الیدونگی چی دبگرام له دنتي نه تیریري هغه ويني، خو لکه خنگه پولرغون پیژندونگی بواخی د کندوالو په ليدلو اكتفانه کوي او گیندني هم وول ول دي چي يو ډول يي عبارت دښار او آباديو دمشخصاتؤ له ټاکلو او دلرغونتابه له عمومي دورو څخه دی، یوتن فرانسوي پوه موسیوګیرشمن د ۱۹۴۱کال په پای اود ۱۹۴۲ په پیل گي بی د کاپیی دکند والو دگیندلو څرنگوالی عملی کر چي دلته یی يو څولنډټکي دکارولوپه اړه راوړم موسیوگیرشمن د عملي څیرني پر اساس داسي معلوميږي چي دکاپيسي ښار دیونان باختري سلطنت پر دوره ددويمې م ز پيږۍ په لومړی نیمائي کې جوړ کرای شوى او دجوړولو سبب يې هم ددې دورې دواکمنو دواکمنۍ لوړوالی او ختيخ ،جنوب لور ته يې دواکمنی دساحې پرخوالی و څکه چي ابكتريان، يعني بلخ چي دسلطنت مرگز وهندو کش به شمال کی و دواگمنی له نورو دیرو برخو خخه ليري یروت وا نو په دي وجه چي دیونان باختري واگمتان د آموله سیند خخه به فتوحاتو بربالي شول نو دي ته ار وو چي دغرونو جنوب پلوته يولوی مرکز پید اكري نوپدغه لحاظ داسې يوه سیمه چې داجتماعي او سوق الجيشي په لحاظ مناسب وي دکاپيسې له مرکز څخه بل داسې يوخای نه ونو په همدغه اساس دمستوسیندونو ترخنک يې ددویمي م زپیږی په لوصری نیماني کي يي دنار بنسټ کيښود او يونوى شاهي ښار يې جوړ کړ. ځکه باید هير نکړو چې پخواني ښارونه، دمستحكمو لويو کلاګانو په بڼه و او دکاپیسې دښار کندډوالې چې دوه نیم کیلو متره واتن لري، خرگندوي چی دادهغه وخت لوي نبار و اوتر خوایي خندق كلا أوبرجونه وو ترگومه خایه چي دهخو له نتایجو شخه خرگنده شوي ده دکاپیسې دحصار دیوال په خپلو بنستيزو برخوكې ډير سورلري چې له ۲۰ مترو خخه زباتیري دبار په څلورو گوټونو کي درواژو تر څنگه يي ډيرلوي برجونه وو او نور ديوال يې ځای په ځای وتلې برخې درلودې چې پدې ترتیب ښار ته ددښمن نژدې کیدل دخندقونو له لارې څخه اسان کار نه و . دکاپیسي باریوڅه موده دیوښار په توگه او بیاوروسته دمرکزاو پلازميني په حيث یې شهرت پیداکړی دی. وروسته ترهغې چې دهندوکش په شمال کې دیونانیانوخای کوشانيانو ونيو، نو یونانيانو قهرأ په جنوبي سیمو کې سره محدود شول تر دي پوري چې په ۵۰م ت کې كوشاتیاتو جنوب ته هم لاره وکره او ديوشاني وروستي پاچا هر یالوس چې دکابل پاچاؤ، کوشاني پاچا ويماکدنيزوس ته يې سیمه تخليه کړه او لدې تاریخه وروسته دکاپیسي نامه دکوشانيانودپایتخت په توگه شهرت ترلاسه کر او دنوي گوشاتی امپراطور کنیشکا دواگمتی پر وخت داورنی پلازمینه پاینخت، پیژندل کیده.