تجارت با ممالک عربی

خراسان غربا با عراق و پارس و بین النهرین و کشور های دیگر خلافت عربی تجارت داشت، و بغداد و بصره و کوفه . عرضه گاه اموال تجارتی خراسان بود، وقواف بازرگانی آسیای وسطی از بخارا و پارس به بغداد میرسیدند.۲

راهیکه از سند به سیستان و پارس میرفت از سمت شمال باودای پنجاب وکوهسار افغانستان از طریق کابل و غزنه و دیگر مراکز بازرگانی پیوسته بود، و قوافل تجارتی توابل هند را در خراسان و بخارا نشر میکردند، ۳ و ظروف هندی و آهن خراسانی و منسوجات رنگین کشمیر و عود و قر نفل و نارگیل و جامه های نخی و فیل را ا هند و سند به بغداد میبردند . ۴

در حدود ۱۴۵هـ۷۶۲ م چون منصور خلیفه بغداد را بنانهاد وی بر برخی از رجال دولت قطعات زمین را بطور اقطاع داد، تا دران آبادی کنند. از انجمله قطیعه ربیع بن یونس از غلامان منصور بود، که دران تجار خراسان و بزازان یعنی جامه فروشان خراسان تجار و تخانها داشتند ، و منسوجات گوناگون را همه از خراسان می اوردند که جامه های بلاد دیگر دران نبود ، و یکی از دروازهای بغداد باب خراسان بود که از ان دروازه بجانب خراسان میرفتند . یکی از قطاع دیگر بغداد قطیعۀ شعبه بن یزید کابلی بود، و ربض حرب بن عبدالله بخی از بزرگترین حصص بغداد شمرده میشد، که درواز های متعددی داشت، و دران بلخیان و 

۱ابوز بد سیرافیدر کتاب الهند و اصین ۱۲۹

۲تاریخ الاسلام السیاسی ۲/۲۴۹ ببعد بحوالت تاریخ تجارت در قرون وسطی از هید ۱/۲۶

۳همین کتاب ۲/۲۵۳

۴همین کتاب ۲/۲۵۴ بحوالت حضارة الاسلام فی دار السلام 

۵ربض به دو فتحه خانها و مساکن درو ادور شهر (المنجد)

مرویان کابلیان و دیگر اهل خراسان سکونت میکردند، و هر گروه رئیسی داشت. و همچنین قطیعه حکم بن یوسف بلخی قوماندان شرطه (پولیس) و قطعیۀ تمیم بادغیسی و قطعیه ابی عبیدامعاویه بن برمک بلخی و منازل خالد بن برمک بلخی در بغداد بنام خراسانیان معروف و فرود گاه بازرگانان خراسانی بوده است.۱

در خراسان جایی بود از اعمال بخارا که انرا  و ذار گفتندی و درین جا جامه های وذاری بافته شدی، که رنگ پکه داشتی ، و بقول مقدسی که نام  آنرا از مشاهیر بغداد شنیده بود، انرا دیبای خراسانی میگفتند ، که در بغداد شهرت داشت. ۲

بعد از بنای بغداد که پایتخت عباسیان شد، تجارت خراسان با آن شهر جریان داشت و بازرگانان یاقوت و الماس را زا بلاد هند ، و روغن های معطر و ابریشم و جادر های ابریشمین و طبق های چوبی را از نشاپور و جامه های را از بلخ و کاغذ و نوشادر و مشک و پوستین های سمور و سنجاب و روباه را از ماوراء انهیر و فرشها و چای نماز ها و جامه های پشمی را از بخارا، و مشک و کافور و عود را زا چین و برده گان سپید اندام را از ماوراء النهر و سمرفند و خراسان (که قیمت آن تا پنج هزار دینار فی نفر میرسید) به بغداد می بردند و راه بری تجارت از خراسان به هند و ترکستان و تبت و بلاد چین میگذشت. ۳

دیگر از مراکز بازرگانی عرب بصره بود، که فرودگاه کالای تجارتی دنیای آنروز شمرده میشد و انرا دروازۀ بغدا گفتندی که از راه بحر و بردران تجارت شدی ، ووقوافل بازرگانی از ممالک شرقی (عراض و خراسان تا چین) بدان شهر رسید.۴ بقول یعقوبی بصره در انوقت شهرت جهانی داشت و مرکز عمدۀ تجارت  و کالای بازرگانی بود که تجارت خراسان نیز با این شهر عربی از راه

۱کتاب البلدان یعقوبی ۸ببعد

۲احسن التقاسیم ۳۲۴

۳تاریخ تمدن اسلامی ۵/۳۸ ببعد

۴تاریخ الاسام السیاسی ۲/۲۵۰ بحوالت کتاب التبصر بالتجاره و مقدمه سید حسین حنسی ۲

۵ البلدان ۸۰

خشکه جریان داشت.