ضحاک ښار

داستانونو، او اسطورو چې له څو زره کالو راهيسې يې دملي خاطراتو دفتر احتوا کری دی، زموږ په دماع او حافظر کي محدود پأتي شوي ندي بلكي جغرافياني میدان پر مخ ښکته راغلی او داوبو، خاورو، دښتو، غرونو اوصحراگانو سره مخلوط او پوخای شوی دی خوسره چي ددي خاوري داوسیدولكيو حافظه اودماخ دتاريخي او لرغونو پهلواتانو له نومونو څخه واک دی همدا راز دغرونو خوكو، صحراکاتو ، کمرونو وهستو او ځپاندو رودونو هم عین همغه خاطري په خان کي منعکسي کړي دي، او هر قدم چې ددې تاريخي خاوري په هره برخه کی كیبودل گیمي نوخامخا تاريخي، فوكلوري داستاني، اوخیالی خاطري په نظر کاري په بامیانو کی ۱۸ كیلو متره وړ اندي هغه ځای کې چې د كالو دره دباميان ددي ښکتنی برخه قطع کوي او ددوارو غرئیو خوروتواوبه سره بوځای کیري. دغرونو هغه پري کری برخي چي له خاورو او ستگ مخلوطي دي چي جیگري او سور رنگد ورته یوخانگری هينت او صلابت ورکړی دی. لويي ضخیم برجونه او برداره ديوالونه دپاملرنې وړ دي اروپایانو په دي گلونو کي دانیمه وران شوي دیوالونه دشاهد په توگه تیولی او هغه يې دقلعه سرخ په نامه نومولي دي مګر دسيمې خلك د ريښتینو ژورو ته ور ننوتلي دي او دتاريخ له دورونو ورتیرشوی دی او هغه سرحد ته ور رسیدلی دی چې اسطوري او داستانوته دتاریخ خای نيسي نو دضحاك نوم يي موندلی دی او ددې اور رنګه خرابو پر مخ يې رنګ پورې کړی . دعاميانه نوم اینودني له مخي ددي کلا پورتنی برخي دضحاك بار په نامه او ښکتی برخې يې دنریمان شار په نامه بادولی شو. دکالو ددري له هغه خایه چي نری شوی او اویه تري تیریري لکه دمار په خیر کره وبه لازه ختلی ده او په هره کرلیچ كي بوضخيم برج او دزینو اثار خرگند پري دغلغله دبار دا دفاعی برخه دنریمان په نامه یادوي او لکه څنګه چې ټول پوهیو هغه هم دلرغونی زمانی پهلوان و ددي له پاره چی پخوائي داستانونه دضحاك او نریصان گیی، داهنگر گاوه يا دکان ځای او نور بشپړ شي يوه دره چې دضحاك ښارته نژدې او دبامیان ترخنگد واقع ده د آهنگران) نوم بي پري گیود چي د عامپانه اقسامو له مخي طبیعي داهنګر (کاوه) يامرکز هلته موجود و او د علاقه مندانودنظر راښكني له پاره أو په خانگړي توگه دسیلانیاتو له پاره ویلای شوچي داهنگران دره دسیلانبيانو له پاره دخال لرونکیو ماهیانو دبکار بهترین خای دی دضحاك ښار دباميان دلاري په سر ددي تاریخي درې يوه ډیره مهمه نقطه ده. اصلا دضحاك دښار خرابی دوه برخي لري اويه بل عبارت گوامی شو هغه په دري برخو هم وویشو اول : دقاعي سپستم چي عبارت له يو لرلاژو اوبرجونو څخه دی چي دتریمان په نامه بي شهرت حاصل کری دی دویم : دبار شکتی برخه چي هلته اکثرو دسیمه ایزو خلکو ژوند گاوه دریم: دښار پورتنۍ برخه بالاحصار چې طبع دحاكمه قواوو ځای و: دښار په الومری او دوبمه برخه کی اوس په اسانی، سسره گرخیدل کبدای شی او ليدنه بی اسانه ده دریعه برخه یی چی دبارانونو اویادوتو په وجه ديره نشیب شوي ده وير احتباط غواری او گرخپدل پکي دير خطر لري مخصوصا په هغر ورخو کي چې باد وي. ترکومه خابه چي لرغون پیژند ونکو ځيرشي تر سره کړي د ضحان د شار خرابی دساسانيانو ددورې آبادی وې او په دي ترتيب داباديو د پیل زمانه له اسلام به ه مخه تاکلی شو، او لکه خنگه جی دغوریند له فندفستان څخه دخرنوشیروان سکه ثر لاسه شوي اود پامپانو په لویدیزه برخه کي دساساني رنگه نصویرونه ه ځای چې په خسر نوشیروان، باندي مشهور دی تر لاسه شوى نوله احتماله لري نه ده چي دساساني نوشیروان په وخت کي پدي نقطه کی ابادي ترسره شوي وي. دکیندالو په وجه دغربي ترگانو ماراك وهل شوی کوزي هم تر لاسه شوي چې دساساتیانو په وخت کی له آمو خخه دیاختر خاوري ته راوړل شوي وي له دي وخنه ر اوروسته دامهمه ستراتيژيكي سیمه آباده وه اودخوارز مشاهانوپه وخت کې يوه مهمه کلا شمیرل کیده او دلته دجلال الدين منکبرني او چنګیز خان ترمنځ خونړی جگري ترسره شوي دي پوه قیمني خاطره دضحاك به کلا كي د موتي جن وژنه وه چی نوموری دچغنی زوی او دچنگیز المسی وه چی دمغلو برغل گریی دیر په غوسه کرل. دا تاريخي كلا هغه ځای دی چی مغل يرغلگرو د هقه وخت د افغاني مدافعه گوونكو قوت عملا وليد. الدي ورخي وروسته تضحاك دیامیانو د نورو کلاگانو په شان ورانه شوه مگر د ۱۷ پیری تر پایه او د ۸ پیری تر پیله يي له برجونو څخه ددفاع له پاره کار اخستل کیده، چې وروسته دپیریو ترتیریدلو دجنگونو او طبيعي پیو سره سره بيا هم يي دحصار خيني يرخي او ضخيم برجوه لا پاتي دي چي دضحال بار تحکمو کلاگانو پبه وله کي وشمبري او داشكلي كلاه شری دسپلانبانو پر وړاتدې ستاينه ترلاسه کړي.