دولتخانه دارالملک کابل

طی مسافرت های اول و دوم شاه جهان به کابل حد به حد متذکر شدیم که عندالورود به کابل بار اول در منزل سعید خان بهادر و بار دوم در منزل علیمردان خان که هر کدام در موقع خود صوبه دار کابل بود، فرود آمد و هر دو مرتبه مدتی در باغ آهو خانه رهل اقامت افگند علت این بود که دولتخانه قدیم کابل در بالاحصار حتی در زمان پدرش جهانگیر کهنه و فرسوده شده بود چنانچه به امر همین پادشاه در ۱۰۱۶ ویران و امر تجدید آن داده شد ولی چون شاه جهان در سفر اول خود در ۱۰۴۵ ویران و امر جدید راجع به تعمیر دولتخانه خاص و عام در اورته باغ و باغ مهتاب بالاحصار صادر میکند واضح میشود که اوامر پدرش عملی نشده بود اصلاً وقتیکه در ۱۰۱۶ جهانگیر به کابل آمد و پسرش شاه جهان با وی بود، اورته باغ را به پسر خود اختصاص داد و عمارتی در آن برای وی ساخت. این عمارت در دوره شهزاده گی شاه جهان تا وقتی بجا بود که خودش پادشاه شد و بار اول به کابل آمد آنگاه امر داد تا در اورته باغ محلی برای رهایش او و در باغ مهتاب که قریب اورته باغ وقوع داشت، دولتخانه خاص بسازند. در سال ۱۹ جلوس حینی که در ۱۰۵۶ بار دوم به کابل وارد شد، هنوز بکلی تمام کارهای عمرانات تمام نشده بود و در اثر توجه غازی بیگ داروغه عمارات در ظرف چند روز به پایه تکمیل .رسید پادشاهنامه در ین مورد چند سطری دارد که اینجا نقل میکنیم :

"... و از آنرو که در دارالملک کابل دولتخانه شایسته نزول مقدس نبود و لهذا حضرت جنت مکانی که دو مرتبه در ایام سلطنت به کابل تشریف فرموده بودند در باغ آهوخانه میگذرانیدند در خاطر خورشید ماثر برازنده اورنگ جهانبانی حضرت جنت مکانی نخستین بار که بکابل تشریف بردند باغ اورته را به اعلیحضرت عنایت فرموده بودند چنانچه خاقان زمان در آن ایام عماراتی در باغ مذکور مرتب ساخته و التماس مقدم آن حضرت نموده پیشکی لایق بنظر آن حضرت در آورده بودند بنابران باغ مذکور را با باغ مهتاب که متصل آنست برای دولتخانه برگزیده و آنرا محل معلی و این را دولتخانه خاص قرار داده عمارات عالیه طرح افگندند. چنانچه در سال میمنت اتصال نوزدهم که دارالملک کابل مرتبه دوم بقصد کشایش بلخ و بدخشان مرکز الویه ظفر طراز گشت منازل مذکوره با جمیع عماراتی که در سال دوازدهم حکم شده بود بحسن اختتام رسیده بود و دولتخانه کرامت آشیانه بنزول فیض موصول فروغ تازه یافته پنج لک روپیه صرف جمع عمارات شده است دو لک و پنجاه هزار روپیه بر دولتخانه مقدس و دو لک و پنجاه هزار روپیه بر عمارات شهر آرا و جهان آرا و چهار باغ و دیگر باغات و روضه مقدس حضرت فردوس مکانی ..." (۱۶۳)