زند, یا زبان اوستایی

خانواده السنه ایرانی مانند خانواده هندی    به نام فرضی «ایرانی مشترک» مبدایی, داشته است که ظاهرا اثری از آن در میان نیست و اگر هم باشد , زبان قدیم ترین قسمت اوستا «گات ها» از آن نمایندگی می کند. خانواده السنۀ ایرانی را معمولا به دو شاخه اساسی تقسیم میکنند : پارسیک یا جنوب غربی و غیر پارسیک یا دستۀ شرقی ، پارسیک رشته زبان هایی را در بر می گیرد که قدیم ترین شکل آن فارس قدیم هخامنشی ؛ وصورت متوسط آن پهلوی ساسانی است که هر دو در ایران دو ولایت «پرسید» ظهور کرده اند و راجه به «دری» که مبدا جغرافیایی آن افغانستان و ماوراء النهر است و ریشتۀ علیحده دارد , در جایش مفصل بحث خواهد شد.   مبدا شاخه غیر پارسیک ، یا شرقی «زند» و یا زبان اوستایی است که نه تنها قدیم ترین شکل مخصوص این شاخه می باشد بل قراری که گفتیم , در بین السنه ایرانی به مفهوم عام کهن ترین نمونۀ زبانهای این خانواده محسوب می شود و محل ظهور و نشو و نمایی آن صفحات شمال و شمال شرقی افغانستان یعنی باختر و پامیر است. صورت متوسط این شاخه در دست نیست و اشکال جدید آن در یک زبان نه بلکه در یک دسته زبان هاست که به نام دسته غلچه « زبانهای پامیر» و لهجه های «ارمری» و «پراچی» و غیره یاد میشوند و بعد از آنها تحت عنوان سایر لهجه های آریایی افغانستان مختصر بحثی خواهیم نمود.