نکته یی چند یا نکاتی چند و آیتی چند یا آیاتی چند

نکته سخن پوشیده و پیچیده و کوتاه درلفظ اندک ودرمعنی زیادرا می گویند . آدم نکته سنج یعنی کسی که به اشاره ها پی می برد . زودرس و زود فهم . جمع نکته را نکت و نکات گفته اند.

چند مانند « اند» عدد مبهم است، از سه تا نه . معنای دیگر چند تا چی وقت و تا چی حد و اندازه و تا کی است. یعنی چند به حیث واژة پرسش نیز کاربرد دارد. نظامی گفته است :

نظـامی زگنجینه بکشـای بنـد

گرفتاری گنجه تا چند و چند

نخست ، تاکی اکنون نیز در گفتار ونوشتار کاربرد دارد مگر تاچند نه آنقدر. دوم ، درزبان پارسی دری قاعده چنان است که در کاربرد جمع ومفرد معدود یا شمرده تابع عدد یا شماره نمی باشد . یعنی یک درخت و ده درخت گفته می شود . ده درختها نباید گفت. پس با چند نیز نکته باید بیاید نه نکات . چنان که سنایی گفته است:

از حقیقت به دست کوری چند

مصحفی ماند وکهنه گوری چند

یا چنان که اسدی توسی گفته است :

بزد خیمه گرد لب هیر مند

بر آسود با خرمی روز چند

به خاطر باید داشت که گاهی سخنوران پیشین نیز قاعده را شکسته اند و با چند معدود جمع آورده اند ، چنان که در بیتی از حافظ می بینیم :

عرض حالی ننوشتی وشد ایامی چند

محرمی کو که فرستم به تو پیغامی چند

یا فردوسی هم یگان جای قانون شکنی کرده که به جای چند چاکر چند چاکران به کار برده است :

نشا نندش آنگه بر اسپ سمند

بگرد اندرش چاکران نیز چند

یامولانا که چند بیانها گفته است و غالبا چنین هنجار ستیزیها از نیاز وزن شعر بر می خاسته است :

بس کن آخر چه براین گفت زبان چفسیدی

عشق را چند بیانهاست که فوق سخن است

چفسیدی = چسپیدی

در فرجام باید تاکید کنم که با عدد مبهم چند همیش معدود مفرد گفته یا نوشته شود . نکته یی چند یا چند نکته ، نه چند نکات و یا نکاتی چند . به جای ابیاتی چند ، بیتی چند و به جای سالهایی چند ، سالی چند و به جای سخنانی چند ، سخنی چند یا چند سخن .به جای آیاتی چند از کلام الله مجید ،آیتی چند از کلام الله مجید، به جای اغلاطی چند، غلطی چند ، چند اشتباه یا اشتباهی چند.