زراعت و مالداری

آریائی های عصر ویدی نه تنها زراعت پیشه و نه محض مالدار بودند بلکه به هر دو دست داشتند ولی با وجود اینکه زراعت و مالداری هر دو در میان آنها معمول بود بیشتر به مالداری و تربیۀ حیوانات اشتغال می ورزیدند. در بعضی قسمت های سرودی که در مورد پکتها ذکر شد و بسا سرود دیگر شعرا داشتن گله های گاو و گوسفند و اسپ مخصوصاً رمه های گاو را زیاد التماس نموده و آن را یکی از علائم دارائی و نیک بختی تصور می نمودند. شعرا وقتیکه اشعار مدحیه و غیره برای قبیله میخواندند بطرف راست آنها بصورت بخشش و حق الزحمه یک راس گاو میگذاشتند و گاو علاوه بر اینکه در قلبه و سائر حوایج زراعتی استعمال می شد در کشیدن کراچی ها هم بکار می افتاد اسپ بیشتر در کشیدن عراده های جنگی و در دوانیدن که یکی از ورزش های مخصوص آنها بشمار میرفت استعمال میشد دیگر از حیوانات خانگی آنها گوسفند و بز و سگ بود که برای شکار و حفاظت رمه و نگهبانی آنها هنگام شب بکار میرفت آریائیهای مالدار | گرچه در اوائل بیشتر به تربیۀ حیوانات شوق داشتند چون در افغانستان منبسط شدند طوریکه (مکدونل) در صفحۀ 166 ادبیات سانسکریت میگوید مبانی اولیۀ زراعت را از مملکت ما فرا گرفتند و چون کلمۀ قلبه (کریش Krish) در سانسکریت ویدی و اوستائی هر دو معمول است نظریه فوق را تقویت میکند. زراعت در عصر ریگ وید در میان آریائی های آریانا ترقی نموده بجائی رسید که برعلاوه اینکه مایحتاج و خورا که شان را نکافو میکرد وسیلۀ داد و ستد و تجارت آنها نیز گردید. قولبۀ آنها قراریکه "انروید" شرح میدهد یک قسمت فلزی داشت که گاو آن را میکشید و زمین را شخم میکرد چون زمین شخم شده بود روی آن دانه میپاشیدند و بواسطه جوی های سرباز آبیاری میکردند موضوع در وغله باداس و دسته کردن آن و گذاشتن دسته ها در خرمن وتشکیل خرمن وکوبیدن و پاک کردن آن با غربال همه بکرات ذکر شده. دانه که میکشتند خوب معلوم نمیشود که چه بوده سرودها آن را یا و Yaval یاد کرده اند و از روی بعض سرودهای تازه میگویند که مطلب از گندم بوده ولی یقین معلوم نیست که مقصد از "یاوا" آریائی های عصر ریگ وید افغانستان چه بود. نورستانی ها یکنوع نان نازک را که از آرد ارزن می پزند "یاوه" گویند. تربیۀ حیوانات انات اهلی و مخصوصاً نگه داری رمه های گاوشیری، بز و گوسفند و نر گاو در عصر ویدی خیلی عمومیت داشت علاوه بر اینکه شیر بز و گاو در غذا و خو را که وترتیب مشروب سوما مد خلیت زیاد داشت از پشم و پوست این حیوانات برای تهیه لباس خود کار زیاد میگرفتند. گاو و مخصوصاً گاوشیری درحیات و نظام اجتماعی آریائی از قدیم ترین زمانه ها تا عصر ویدی و بعد از آن دخالت و اهمیت زیاد داشت. هر خانواده آریائی یکعدۀ کافی حیوانات اهلی داشت. خر برای حمل و نقل اسپ برای سواری و کش کردن عراده های جنگی ماده گاو و بز برای شیر نر گاو برای قولبه و سگ برای حفاظت خانه و منزل استعمال، میشد. اگر چه اسپ در انتشار و پیشرفت آریائی و مهاجرت و جنگ ها و فیروزی های آنها کمال مدخلیت داشت ولی اهمیت گاوشیری اگر از آن زیادتر نبوده کمتر بهیچ صورت نبود. خانواده های آریائی در عصر ویدی هر کدام به اندازۀ کافی گله های گاو داشتند و پیشتر دیدیم که و جود رمه های حیوانات مخصوصاً رمه های گاوهای شیری در تشکیل آغیل و چرا گاه و بصورت غیر مستقیم در مراتب مختلف نظام زندگانی اجتماعی آنها تاثیر افکنده بود.

قراریکه از سرودها استنباط میشود علامۀ دارائی خانوادهای آریائی داشتن رمه های حیوانات و مخصوصاً گاوهای شیری بود پادشاهان هر کدام رمه های شاهی داشتند رویشی ها را که سرودهای. ها را که سرودهای مذحیه میساختند و دیگر خدمات اجتماعی بعمل می آوردند یکعده گا و بخشش میدادند و موضوع اکثر سرودها را تقاضا و خواهش حیوانات تشکیل داده است.

تا جائی که از سرودها بر می آید چنین معلوم میشود که حتی واحد خریداری و تبادله اجناس هم گاو بوده چنانچه مقدار معین گیاه سو ما را در مقابل یکعده معین گاو تبادله میکردند و چون حیوان قابل تبادله را "پاسو Pasu" میگفتند مدت ها این کلمه معنی دارائی را افاده میکرد چنانچه رومن های قدیم کلمۀ "پیسو" یا "پکوس Pecus" را به معنی ثروت استعمال میکردند و حتی  زمانیکه پول هم در میان آنها بمیان آمد به "پکوس" یا پکو Pecu موسوم در قطار بخشش عدۀ گلو بسان بخشش عدۀ اسپ و خر و شتر وعرادۀ حمل و نقل وغیره بمیان آمد. اهمیت گاو و لزوم آن در عصر ویدی باعث شده بود که حتی  در همان عصر هم از کشتن آن احتراز کنند چنانچه بعض از ریشی ها این مسئله را قدغن کرده بودند.