په اسیا کي ديوناني هڅوب د مركزيت له نظره د افغانستان اهميت

افغانتان د اسیا أو مهاجرتونو خلور لاري دي، همداراز د تمدن، فرهتگد او افکارو د تصادم د تماس نقطه، د شووني مرگزد مفگورو د گرون او ذهني مظاهرو ځای او بالاخره د أدبتي، هنري، فلمسفي او مذهبي نظريائو د خپربدلو له مرگزونو څخه شمپرل گږي د اسپا په شاریخ او که لی په خرگنده ووابود منخني ختين او لويديسزي نړۍ په تاريخ کې يوه مهمه نقطه وجود لري، چې د ریونـان او شرق) ترمنخ رابطه پی بولی او کولای شود هفه وخت په مانا بي د ختبخ او لويديخ تماس وبولو څکه چې د دوه زره پنځه سوه کاله وړاندې نړۍ له نسن نه ډېره مدوده وه أو تقريبا نول ختبخ أو لويديخ له هندوکش ته و مد یسترانی تر جزيرې پورې ساحه کې خپور و، خو شرقيانو او غربیانو ته پرته لـه دې دوه یاد شوو سترو سيمونه دباندي نور هر ځای مجهول او نامعلوم و. سکندر، چی به هغه وخت کي د نری شر وروستۍ دښتي رسبدلی و پرته د سند له شرقي خوا ځمكو او د پنجاب له ابادیو نه نور څه نه و او د سکندر په هکله چی بو شمبر خلکو پو افساتوي شخصیت باله او پرنه له ده بل څوك نه و، چې د یورپ له مجهولې دنیا څخه راپورته شوی وای. په هغه وخت کې د نورې دنیاپه مقابل کی دا دوه د شرق او غرب قطبونه د هندوگش د غرونو په ماحول کی د هغه هندوگش، چی کلکو تيو بېد يونانيانو په ذهن کې يوه داستاني بنه خپله کړې وہ،سزه يو ځای شول. گن خلد، چی په ختيخ کي د سکندر فتوحانو ته پر ارزیت ور کوي، وجه بي دا ده، چې د ده د فتوحاتوپه ترڅ کې د لومړي ځل لپاره د ختيخ او لويديخ ترمنخ مستقیم تماس پیدا شو. که چهرته په غور ورته وكنل شی د سکندر ټول فتوحات په ختيځ کې ترسره شوي. يواځينی ځای، چې يونانیت په پېريو هلته دوام وکړ د هندوکش ماحول یا افغانستان و ، له دي څخه به تبر شو، چي يونانیانو دوه سوه گاله په باختر أو باله باختر نه پر نول افغانستان او دهند په يوه برخه يي حکومت کړی دی. هغه څه، چې د افغانستان په غروشو کی د سکندر د تیرېدلو په مهال دلته پاتې دي د یوناني تمدن، فرهنګ او هنر روح دى

سکندر د خپل تک پر لار له رهري رود) څخه تر راباسينده) څو سکندريې جوږي کړي په دي سکندریو كي بو شمبر یوتاتیان خای پر خای شول له هغوی سره د هغـو فرهنګي چاري، رسم الخط، ژبه، هنر د ابادی خرنگوالي او د هغری نور گره وره او رواجونه هر پلوته خپاره شول د هغوی هر ډول مذهبي اسطورې يوناني (میتولوژي) د زردښتي له محلي اسطورو او وروسته له بودایي اسطورو سره ورګدې شوي. الفبا او يوناني رسم الخط به شمال او جنوب کی به عمومی توکه رواج وموشد لکه، چي وروسته تر ۲۳۰۰ کلود اشوكا گینبه په کندهار أو وروسته تر ۲۰۰۰ کلر دگنیشکا کیتبه په بغلان گی نر شمال او جنوب شاهدي ور گوي، چي تسر میلاد دمخه پېړيو کې د یوناني الفبايې رسم الخط د افغانستان په ټولو پرخو کي معمول او رواج پي موندلی و د هفر سکه لرونگو قلزي پیسوله مخی، چی مختلفو تسلونوله خوا جوړې شوې وې او د چینايي سيلاني هیوان تسنګ» د یادونې له مخي ویلی شو، چي دي رسم الخط دا چي هر ډول تحول بي لیدلی، خو اوومي مسيځې پسېړۍ تر لومړۍ نيمايي پورې نژدې يو زر کاله معمول او په خلکو کی رواج درلود هغه چاچی د کایل به موزیم کی د بگرام نفيس آثار اويه خانگری توگه پوتانی گچي مد الوشه، چي په دپره صافه او هتري بسنه جور دي، ليدلي وي اويا يې د افغانستان په مختلفو ېرخو کې په زرګونوله گچ ته جوري شوي مجسمي له نظره تپر شوي وي، هغوی به پوهبږي، چي په افغانستان کی يوناني مجسمې توږل، مسجمه جوړونې، هنري روح او د هشر دوستی روح خومره په ژوره پیمانه او خومره و پر رواج شوی و له دې كتنو څخه، چی کومه نتیجه په لاس راخي، هغه دا ده، چي پخوانی اربانا با افغانسشان د خو پیربو په اوردو گي، چي له دوه خواوو نه يي د مسيح عهد پیل شوی و د فرهنگه، تمدن او پونانی هئر مرکز و، چي هغي ته ګریس راسیا) یا اسيايي يونان) ویلای او داسیا په تاريخ کې د دي خبري شكاره بیائول وبر ارزشت لري، خکه هغه کسان، چي د اسیا په فرهنگي، هتري، ادبي او د تاریخي بدلونونو په مطالعه او خبرنه بوخت دي او په خانگری توگه، چي د مرکزي او ختبخي اسيا، هند، چین او نورو به شاریخ کید دغو مواردو مطالعه گوي، په وپرو خیزوتو کي د پونان د ادب او هنر نښې نښاني گوري او تل يې دا پوښتنه په ذهـن کې راگرځي، چي دا تاثير څنګه له يونان نه دلته راغلى؟

په دي کی خو شد نه شنه چي یونان د سکندر د فتوحاتو په وجه له آسيا سره تماس پېدا كړ، خو کله چې سکندر مړ شو لویه امپراتوري بې تجزيه شوه د نورو سلطنونو په راتلو د یونانیيانو تماسونه لنه منځنی اسيا شره له منخه ارل. حوپه عوض کي يسي د هندو کش په شاوخوا کي د وه سوه کلن (يوناني باختري سلطنت دوام أو هلته يې ديو شمېر مېشتو پوثائیانو سره د پخواني پوشان د فرهنگ او تمدن روح پاني شو، چې بیا په هغو وختونو گی چی : پونانی سلطنت شوم پاتی نه و خود لوبو کوشانیانوپه ټوله دوره کي هماغه د یونانیانو په صبغه، افكارو. ادبيسانو، فرهنگ، د الفبا رسم الخط مجسمه توي نسي او نورو رواج وموند أو د ټول افغانستان په اطرافو کې خور شو په همدې ترتیب مـوږ چې د يوناني هنر او تصدن تاثیر په هند ياسنگیانگ، چین أو حتی په چاپان کی گورو زهره برخه بي له افغانستان څخه خوره شوي، خكه چی دلته او په دی هواد کي د معارف، فرهنګ او يوناتي هنر ذخیره منخ ته رأغلې وه او لکه خنگه چي خرگنده ده د شرقی اقصی. مركزي اسيا او نورو له يونان او مديتراني سره اریکې نه درلودې. د افغانستان د پخوانیـو دور له کړو وړو او رواجونو څخه يو هم همدغه د ریونانیت روح، درلودل دي، جې دلته يې په ډېره اند ازہ ریښې وخغلولي او تر ډېره وخست يې دوام وكر، جي د هغسي انعکاس تر نشه پوریي زمور په عرف. عاد تونو او گبر کی پائي دی د افغانستان ګاونسډي هېوادونه، چي د یونانیانو له تمدن او هنرنه متائره شوي بر علت بيه افغانستان جغرافیایی موفعیت اوله هغوى سره د نژدېوالي او قرابت وجه ده، چې د يـسو یوناني ثقافت د مرکز په توګه يې د هغوی په راکړه ورکړه، کار او کردار او په نورو څیزونو اغېزه کوله په دې کې شسك نه شته، چې په افغانستاس کې د هخامنشي تمدن روح له یونساني روح سره ګي شسوی و او له همد غسه ګدون أو تماس نه يو شمبر مشتراك خيزونه هم منخ ته راغلي لکه. : هتی به برخه گي پو شمبر مد د مثال پد توګه «ابراني او يوناني» «یوناني باختري،) گريك او بکتریان پونانی و بودایي» او گريك أو بود سك مدرسی پادولی شر چې بيا وروسته له هغي يي فرعي شاخونه. لکه «رایراني بودایي» یا رسأساني بودايي» رامنخ ته شوي دي.