استاد بهزاد
نقاش زبردست و رسّام بی همتا استاد کمال الدین بهزاد به اتفاق تمام تذکره نویسان و ارباب تاریخ هراتی است هر جا نامی از نقاشی برده و هر کجا ذکری از صنایع مستظرفه شرق شده باشد عنوان نامی بهزاد به افتخار مملکت زرخیز افغانستان و به نام بختیاری محیط ادبی هرات برگزیده ترین موقعی را احراز مینماید قدر شناسان ملل غربی و مورخین راستگوی اروپایی در هر جا که از بهزاد هراتی نام میبرند آن را با کمال تبجیل با نهایت احترام ستایش می کنند مؤلفات تاریخی اسلامی و مجلدات شرقی آثار بهزاد را با همان مجد و عظمتی که در خور شأن اوست یاد مینمایند. بهزاد در اوایل صد نهم از شهر هرات قد علم کرده، یک دسته گل سرخ از شاخهٔ تخیلات بلند و معنویات ارجمند خود چیده در جبهه پیش طاق صنایع مستظرفه شرق گذاشت به عبارت آخر بر ساحۀ این مملکت قدرت تسخیر و تصرف یافته بر بلندترین ذروه های آن علم نفوذ وسیع و اقتدار خود را برافراشت به قول روضة الصفا و حبیب السیر و به گفته مسیو هوارت که آن را صاحب (سرآمدان هنر) (مطبوع برلین) ترجمه کرده و هم به اتفاق اکتشافاتی که مدیر چهره نمای مصر در تذکرهٔ خط و خطاطان نموده است بهزاد افغان در اوایل سلطنت سلطان حسین میرزای با یقرا شهرت یافته و در اوایل پادشاهی طهماسب اول وفات نموده است. در زمان سلطان حسین میرزا رئیس کتابخانه او بود و در عهد شاه اسماعیل و طهماسب اول نیز کلانتر کتابخانۀ او گردید با نوایی معاصر بوده و هم از او استفادههای شایانی نموده است. علمای دوره سلطان حسین او را با کمال احترام می ستودند صاحب روضة الصفا خیلی معتقد اوست. میگوید:
موی قلمش ز اوستادی
جان داده به صورت جمادی
صاحب حبیب السیر نیز به گفتۀ سر آمدان هنر کتابی به نام نامه نامی جمع کرده و در آن شرحی از حالات بهزاد نوشته این چند بیت از آنجاست.
مانی قلم خجسته آثار
نیکو شیم حمیده اطوار
استاد هنروران عالم
در فن هنروری مسلم
بهزاد یگانه زمانه
مانی به زبان او فسانه
در دقت طبع موشکاف است
وین حرف نه از سر گزاف است
تکمیل مهارتش در این فن
باور اگرت نیاید از من
بگشای نظر ز روی انصاف
بنگر صور بدیع اوصاف
کاراست جمال این صحایف
افزود کمال این ظرایف
در صورت حسن و خط تحریر
این سان ورقی نیافت تحریر
و این قطعه نیز از آنجاست
موی قلمت تا به جهان چهره گشاد
بر چهره مانی رقم نسخ نهاد
بس طبع که صورت نکو زاد از او
طبع تو ولی از همه آنها به زاد
راجع به آثار بهزاد و تجددی که او در فن نقاشی نموده است اگر کسانی آرزوی استفاده داشته باشند به کتاب سرآمدان هنر که در برلین به نگارش آقای کریم طاهرزاده تبریزی طبع شده و در آن با نیکوترین تفصیلی حالات او را نوشته و آثار او را عکس برداشته اند مراجعه فرمایند.