بگرام و سائر نقاط کاپیسا در عصر یونانی
هندو کوه یا قفقاز هندی - اسکندر به قفقاز در پروان - بگرام و شهر نیکایا - تجزیه امپراطوری اسکندر و مداخلت خاندان موریا یونانی های جنوب هندو کوه - سقوط ایشان با هر مایوس از دست پهلوان ها و کوشانی ها اسکندر بعد از مقابله با مقاومتهای شدیدی و مدهش و اهالی ولایات "هری" و "اراکوزی" "هرات وقندهار" از راه غزنی در اوایل زمستان "ماه نوامبر ۳۲۹ ق م" بوادی رود کابل رسید لیکن در اینجا توقف ننموده و فوراً عازم کاپیسا "کوهدامن" شد ، علت عدم توقف اسکندر در محل کابل فعلی خوب فهمیده نمیشد و اگر علتی داشته باشد سراسر جنبه عسکری خواهد داشت و اگر نه در عصر یونانی هم در اینجا آبادانی بود چنانچه مورخین یونانی آن را بنام "اور نتسپانم" یا "اور تسپانا" و همچنین به اسم "کارورا Karoura" یاد کرده اند . "استر ابن" مورخ یونانی آن را "اور تسپانا" خوانده و چهار راهی نوشته که از ان راهای تجارتی بطرف بکتریان و اراکوزی منشعب میشد بهر جهت مقصود ما در اینجا تشریح تاریخچه قدیم کابل نیست بلکه میخواهیم ارائه بکنیم که کابل بر خلاف آنچه که معمولا تصور میشود در زمان یونانی ها هم اهمیت تجارتی داشت و علت اینکه چرا اسکندر حین ورود خود از طرف غزنی در اینجا توقف نکرد طوریکه اشاره نمودیم شاید یکی عدم موقعیت مساعد عسکری و دیگری عجله خود او به وصول باکتریان بوده باشد زیرا "بسوس" در انجا مشغول بیعت گرفتن مردم برای خود بود بهر جهت اسکندر از دره کابل به سرعت گذشته داخل کاپیسا شد و چون جدار بلند هند و کوه را با کوتل های پر برف آن مقابل خود دید و از بومی ها استفسار نمود عبور آن را دران موقع سال غیر ممکن یافته مجبور به توقف شد و قشون خود را در اوپیان دامنه (کوه خواجه سیاران) که نسبتاً از مجرای وزش باد پروان کناره است امر اطراق داده در پای هند و کوه یعنی قفقاز یونانی ها از نقطه که مدخل دره های پنجشیر - سالنگ - شتل ـ وغیره را دفاع کرده بتواند اساس شهر اسکندریه جدیدی را در نظر گرفته و سال آینده قبل ازینکه بطرف صفحات شمال عازم شود نظریه خود را عملی ساخت : چون یونانی ها در حوضه قشنگ کاپیسا دو شهر معروف یکى "اسکندریه قفقاز" و دیگر شهر "نیکایا" را بنا نهاده و جغرافیه نگاران و مورخین ایشان از آنها زیاد صحبت کرده اند آتیه از موقعیت این هر دو مفصل ترصحبت خواهم کرد حالا قبل از همه میخواهم در اطراف چیزی صحبت بکنم که در کاپیسا از همه بیشتر یونانی ها را تحت تاثیر گرفته وان سلسله با عظمت پر برف هند و کوه است.