ذولنون مصری

(تولد۱۸۰ ه / ۷۰۶م) وصال (۲۴۵ه /۸۵۹م) ذولنون مصری را اکثر تذکره نویسان صوفی بلند آوازه دانسته اند. وی نخستین کسی بود که از حالات عرفانی و همانند سایر صوفیان نخستین طریق ریاضت و زهد را بحد دنبال کرد.*۴۳۳ وی سخت ترین حجابها را رویت کشف و مطابعت تدبیر میدانست .*۴۳۴ و معتقد بود که برای رسیدن  به اخلاص  هیچ چیز موثر تر از خلوت نیست *۴۳۵«حقیقت معرفت از نظری» اطلاع حق است بر اسرار و انوار *۴۳۶ وی میگوید : عارف بینندل بود بی علم و بی خبر و بی مشاهده و بی صفت و بی کشف و بی حجاب ایشان ایشان نباشند و ایشان بدیشان  نباشد بلکه ایشان که باشند بحق ایشان باشند گردش ایشان بگردانیدن حق بود و سخن ایشان سخن حق بود  که بر زبانهای ایشان روا میگردد و نظر ایشان نظر حق بود و دیده های ایشان راه یافته*۴۳۷ شیخ عطار را از قول ذولنون گوید:« انکه عارفترین است بخدا تحیر او بخدا سخت تر است و بیشتر  » . « در نزد ذولنون مصری توکل از سبب ها بریدن است و ترک تدبیر کردن و علاوت آن نیز از خلایق منقطع گردانیدن و انداختن نفس در عبودیت.« *۴۳۸ به عقیده وی توبه بر همگان واجب است و البته گروهی را  توبه خاص است توبه عوام از گناهان شان است و توبه خواص از غفلت آنان و اما توبه خود بر دو گونه است : توبه انابت و توبه استحیا . توبه انابت آن است که شخصی تائب از خوف عقوبت  خدای تعالی توبه کند و توبه استحیا انست که وی از کرم خدا شرم کرده و توبه کرده باشد.*۴۳۹