واقعه نویس و هر کاره

در دستۀ مامورین دورۀ مغولیۀ هند بنام واقعه نویس نیز کسانی بنظر می آید که این مامور وظیفه راپورت نگاری و استخبار داشت، و در عین زمان سوانح نگار و احصائیه نویس نیز می بود، حوادث رسمی و سیاسی، و اوضاع جوی ووقایع طبیعی و احصائیه موالید ووفیات و عروسی و احوال فصول و تمام وقایع آن حدود را می نوشت و بدربار شاه میفرستاد، و اوضاع عمومی مامورین و جدیت و خیانت و صداقت و تنبلی آنها را نیز خبر می‌داد(۴۰)، مثلا قاضی محمد زاهد مشهور کابلی در عصر شاه جهان مدت ها واقعه نویس کابل بود، و در عصر عالمگیر هم مدتی بدین ماموریت ماند(۴۱) اما اشخاصی نیز بنام ( هرکاره) از طرف دربار گماشته می شدند، که مخفیانه به تجسس و ضبط احوال مردم می پرداختند ولی این دسته جواسیس بطور خفیه کار میکردند و ظاهراً رسمیتی نداشت.