محل ظهور سرودهای ویدی
سرود ویدی از نقطه نظر زبان و از نقطه نظر فن شعر مقدمه تاریخ ادبیات آریائی افغانستان است و تمهید این تاریخ ادبی با سرودی آغاز می شود که در قدیمترین و اصیلترین زبانهای هند و اروپائی انشأ یافته است.
سرودهای گم شده یا پیش آهنگ سرودهای معلوم در صفحات شمال هندوکش در پرورش قریحه شعرا تاثیری فراوان داشت و سبب شد که در جنوب سلسله کوه مذکور یک دورۀ جدید ادبی آغاز گردد.
رویهمرفته صحنه ادبیات ویدی شامل خاکهای است که اقلا از کاپیسا تا پنجاب انبساط داشت. قدیم ترین حصه این مجموعه یعنی سرودهای ریگ وید و مخصوصاً قسمتهای قدیمه آن در دره های هندوکش و سپین غر و در حوزه رودخانه های حصص شرقی و جنوبی افغانستان در (گندهارا) و " پختیا " سرود شده است و به این اساس می توان گفت که تجدید روح ادبی و انشأ سرودهای آریائی ،ویدی در دره های (کوبها) کابل (گوماتی) گومل (کرومو) کرم (سواستو) سوات به میان آمده و ریشی های متوطن این دره های سرسبز و شاداب خاطرات ادبی و عنعنوی متقدمین صف را طوری تجدید کرده اند که روش فکر، طرز تخیل، اسلوب بیان و شیوه گفتار آنها سرچشمه ادب آریائی اصل ویدی شده و در چوکات زمان و مکان تا چندین قرن و تا منتها الیه نقاط شرقی پنجاب تعقیب گردیده است. پس قسمتهای قدیم ریگ وید که در آن به اکثر احتمال شمال هندوکش هم شامل است بیشتر محصول قریحه سرشار و طبع لطیف سخن سرایان آریانا است که در حوالی سه و نیم هزار سال قبل به قدیم ترین زبان هند و اروپائی حرف می زدند. سرودهای این زبان قدیم ترین مظهر ادبی ما و ریشی های آن قدیم ترین شعرای کشور ما میباشند این زبان و ادبیات منشأ زبانها و ادبیات در دوره های بعد شده و از همان زمان اولی به اسماً آب و خاک و نامهای قبائل و پهلوانان عشیره وی و کوهها و وادی ها و رودخانه های افغانستان مزین است داستانهای عشقی دختران کوهی وادی (کرومو و گوماتی) مانند قصه (پروتی)، قصه های جنگی قبائل پکتها (پشتون ها)، ایلناها (نورستانی) ها دادیک ها (تاجک ها)، گندهاری ها اهالی (گندهارا - کابل تا پشاور) مانند جنگ (ده ملک) کارنامه های شاهان مانند (پکته) ، ( توروایانا )، (دریکو)، (دیوواسا) ، رشادت پهلوانان کوه نشین، جمع آوری گیاه سوما در قله های کوه بنجوان و صدها خاطرۀ کوچک و بزرگ دیگر هر کدام به نحوی مجالس رزم و بزم آریا های ویدی را در دامنه های کوههای بلند و وادیهای سرسبز آریانا رسم می کند.
ریگ وید آئینه ایست که در آن چهره واقعی قبائل ویدی افغانستان را با تمام ممیزات مادی و معنوی آن می توان دید و می توان گفت که داستانهای حماسی قوانین قبیلوی، جذبات عشق و روح سلحشوری، آتن و موسیقی و آنچه اختصاصات ملی ما را تشکیل می دهد، مبدأ آن سرودهای ویدی و ذهنیت آن عصر است که در طی چندین هزار سال انعکاس آن همیشه به رنگی در زندگانی قومی ما جلوه گر است و شعرا و نویسندگان و قصه سرایان ما همیشه از آن الهام گرفته و می گیرند.