الثاني الملك كبيرخان ایازالمعزی
کبیرخان یا زترك رومی بود و او بند في ملك نصیرالدین حسین میرشکاربود، چون او شهادت یافت، با فرزندان او ببلاد هندوستان افتاد،ومنظور نظرعاطفت سلطان سعيد شده و درهرمرتبه سلطان را خد مت کر د، واو ترك دا نا وعا قل دوکار دان بود،ودرجلادت ومبارزت بی نظیرعصرخود، وملك نصیرالدین حسین (که) مالی او بود و مخدوم او (۳) درکل بلادغو روغزنين و خراسان و خوارزم بمبارزت وجلا دت،مذکوربود، درهمه نشانها (۴) و ملک کبیرخان درهمه احوال ملازم خدمت مالك خود بود (و) حرفهای جنگی و دلاوری وجلا دت (۵) ازوی تعلیم گرفته (و برسر) آماده، چون ملک نصیر الدین بردست ترکان غزنين شهادت یافت، پسرإن (۹) او،چنانچه شیرنرخ و برادراو بخدمت درگاه سلطانی درمدید زد، سلطان (ملك) عزالدین کبیرخان را ازیشان بخرید.
بعضی چنین روایت کنند: که [اور اخدمتهافر مود چون سلطان سعید و مانان درشهورمنه خمس وعشرين وستمائه درضبط آورد،وشهربرصارملتان وقصبات (و) اطراف و نواحی آن به ملك عزالدين کبیرخان ایان داد، واو را بایالت آن خطه نصب فرمود واو را بلقب كبيرخانی (۷) مشرف
(۱) مط: ساكنان، (۲) م عل:ملاك کبیرخان إيازالمعزی هزارمرده،راورتی:ملك عزالدین کبیرخانازهزارمرده المعزی، معزي بسببی گفته شده که وی ازغلامان سلطان معزالدین محمد سام فوری بود (۳)،ط: که مالك مخدوم او بود. (۴) مط: مذکورهمه لسانها بود(۵) مط: وحرفهای جلادت و جنگی آوری ازوی تعلیم گر فته (۶) اصل: پس ازانا و (۷) کذا في الأصل، مط: کبیرخان منگیرنی، که دربرخی ازنسخ خطی منکيوني يامنكبرفی هم آمده راوری درمتن منگیرنی مینویسد،و گوید که درنسخ خطی منكرفيه منکیرفنی، منکی و نی، منکرتی، ملهونیه نقل افتاده، بهرحال کلمه تورکی نظرمی آید ( برای شرح رجوع کنید به حاشیه صفحه آخرطبقه ۱۵ جلد اول)
(۶) طبقه ۲۲ ملوک شمسیه
گردانيد،ومعر ف اوخود بود،خلق او را هزارمرده (۱) گفتندی [بدین سبب اورا منكبرني لقب فرموده بود] وچون ریات اعلی حضرت مراجعت کردی کبیرخان [أن] ولایت را درقبض و تصرف خود (۲) آورد ومعمورگردانيد، وبعد ازمدت دو سال یا چهارسال او را بحضرت بازطلبيد و پلول بدو داد بوجه مايحتاج حال (و) چون عهد شمسی انقراض پذیرفت سلطان رکن الدین ،حوالی نام بدوداد (۳) وچون ملک جا نمی ازلوهور، وملك كوچی ازهانسی (۴) بجهت مخالفت حضرت باهم جمع شدند،کبیرخان با ایشان موافقت نموده، ومد تی حشم سلطان رکن الدین را تشویش دادند، و به عاقبت چون سلطان رضيه به تخت نشست، بدرشهرآمدند،ومدت مدید شهروحوالی را زحمت دادند و با بغدگان دولت درنگاه سلطنت مقاتلات (۵) کردند تا سلطان رضيه با مواعيد خوب درسراو را ازآن طایفه جدا افگند، (او) بموافقت ملک عزالدين محمد سالاری ، بخدمت درگاه پیوست، وبامدن ایشان سلطان را و بند گان درگاه اورا و اهل شهررا قوت تمام حاصل (۶) شد، و ملکی کوچی و[ملک ] جانی منهزم شدند (۷) سلطا ن رضيه او را اعزاز فرمود (۸) و لوهور با تمامت مضافات واطراف آن مملکت بد ومفوض گردانید (۹) ومدتی آنجا بود، بعد ازچند ماه تغییری (۱۰) درمزاج حضرت با اوظاهرشد (و) درشهورسنة ست وثلثين وستمائه رايات اعلی رضوی بطرف لوهورنهضت فرمود (۱۱) وکبیرخان ازپیش [او] برفت (و ازآب راوی عبره کرد، تا حدود سودره برفت ) ورايات اعلى او را تعاقب نمود (و) چون دید که جزخدمت طريق ديگر ممکن نیست،مطاوعت کرد وملتان حواله اوشد،چون مدتی برآمد،لشکرمغول درموافقت مذکوته نوین،وطايرب--ه-ادر روی بطرف لوهورنهاد[ند] کبیرخان درولایت سمند چتربرگرفت، واچه درضبط آورد. و درمدت نزديك بعد ازآن مخالفت، برحمت حق پیوست درشهورسنة تسع وثلثين وستمائه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(۱)مط:مشرف کرد، اورا درمیان خلق بازهزارمرده گفتندی به لقب کبیرخان منگیرنی مشرف کرد، چون (۲) محطة ولایت را درضبط آورد و تصرف کرده و معمور (۳) مط: بدو مضای کرد، سنام بضم وتشديد نون بين غزنی وکنوج (قنوج) واقع بود که تا قنوج ۷۰ فرسنگ و تاغزنه ۱۲۱ فرسخ فاصله داشت(کتاب الهند ۱۰۱) (۴) راورتی: ملک علاؤالدین جا نیازلاهور، وملک سیف الدین کوچیازهانسی (۵) اصل مقالات (۶) مط: ظاهرشد (۷) مط: گشتند (۸) مط: اعزاز وافر نمود (۹) مط: کرد، (۱۰) مط: بعد ازچند سال اندکی تغیری (۱۱) مط: کرد.
ملوک شمسیه طبقه ۲۲ (۷)
وپسراوتاج الدين ابوبکرایازمردی جوان وجلد و نیکوسیرت بود، و بغایت تا زنده و دلير. بعد ازفوت پدرولایت سند را درضبط آورده،چندگرت لشکرقرلغيان (۱) را بر درملتان بزد (۴) ومنهزم گردانید،وجلادت و شهامت بسیارنمود،چنانچه بمردی ومبارزن مشهور(۳) شد. ناگاه درروزجواني وعنفوان شباب، برخدمت حق پیوست خدا برهردو رحمت کناد آمين ) وسلطان سلاطين، ناصرالدنيا والدین را درمسند سلطانی باقی و پاينده: داراد)