تخاړ_ تخاري _ تخارستان

 دجقرافيي اوتاريخ له هفر نشتو نیبانو څخه چي دقوم، ژبي او اوسیدنخی بعني دپخواني افغاتستان اومنطنی پیری د اوسیدونگیو د اوسیدلو خای ژبي تمدن و فرهنگ له په اره معلومات راگوي يوهم تخار، تخاري اوتخارستان دی چې په ثپت او ضبط کي يي درطہ توری هم استعمال شوی دی او داکلمات په عين بنه (طخار، طخاري، او طخارستان هم لیکلی شو. دتخار دکلمي، تخاري) صفت او د (تخارستان) داسم مکان دپیداكيدلو مبدا، دقیقه مطالعه او تعريف غواري، دادري کلمي دي چې په اسلامي منخنيو پيړيو کې يې شهرت لازد، خویاید وواہو چې بو اسم مکان شهرت يې ليڅه ډپر ز او په پخوانیو دوروگی تر اسلام دمخه داسم علم په حيث بیي شهرت لاره اصلا تخار) دخلکو ديوې ډلې نوم دی چې په عموم دول تر ميیلاد دمخه پیریو کی په مركزي اسپا کی اوسیدل چی دهغوی په مهاجرت ، خوریدلو او داستقراريي دافغانستان په يیوه تأکلي برخه کې چې هغي حصي يي داتخارستان يعني دتخاريانو د استوگنخي په نامه شهرت پیداکړی دی. اروپاتي مدققینودتخار دخلکو دتخاري ژبي او فرهنگ په اړه ډيرې څيړني کړي دي او تردې پوږي چې له نيمې پیړی راهبسي بي لا هخي قطع شوي نه دي خوتر

اوسه هم په مشخص دول مخصوصا دتخاري زیي په رابطه کومي قطعي نشپجي ته نبه دي رسيدلي او تر اوسه پورې يې په فکر کې يو شمير شکونه، اختلافات اونظریات شته هغه خوك چي دلرغوني افغانستان تاریخ معلومات او مطالعه لري، هغوی په عمومي خطوطو کي دومره پوهیرو چي يوشمير قبایل د مرگزي اسيا له شمال ختیزی زاویی خخه رد ایگزارت له حوزو اوسردریا نه افغانستان شه راننوئلي دي چې يوه ټولنه يې کوشائي قومونه دي جي هغوي نه سيستي با سيت هم وایي دسیت او سپستی کلمه په ویرو خایونو گی ه تخار، او اتخاري، د کلمو مترادفه هم راغلي ده، او یو شمیر پوهان داسی هم شته چی سیتی او تخاري قومونه پوشی بولي أو حسابوي چي گوشانیان هم تخار او تخاری وگنر پاتي دي نه وي دمخه تردي چي دتخار کلمه دمعنا او تعبير اله مخی وسعت پیدا کړي وړوکي كلمه وه چې دمركزي اسيا له قومونو څخه یوه قوم ته اطلاق کیدله او په دي باره گي بوناني او چيناني منابع دیره فرسته گوي. يوناتي بطليموس دیونانی مصری جغرافيه ليكني بواخینی شخص دی چی د انگوروا، په نامه د پوقوم بادونه کوي أو دهغوی هار اتوگارا، په نامه دوریمو په لوبه مشهوره لاره واقع بادوي چيني منابع په دوبمه م ز پیری کی نوگارا، دپوقوم درکانسو، په علاقه کی يادونه کوي ددې نامه یادونه چې پورته يې ذكروشو له تبتي ماخذ سره يې ژبه يو ده او دهخو اسنادو له مخی چی په خشن کی موندل شوی او په ۸ زیدي پیری پوري اروند دي نوموري شاریه (كاتسی کی تصديقوي ددي پادونو له مخې خرگنديږي چي اتخار دسيسي خلكو يوه قبیله يا تولته و او ددوی په خپر دمرکزي اسيا دكانسو له علاقي نه دخای بدلوني له پاره پرختيز خوا هجرت کړی او دامو سیند تر سيمې پورې رسيدلی او ددې سیند تر تیريدلو وروسته دهغې رود خاني كين لور ته سیمي دپامير ترلمنو پوري ی دتخارستان په نامه شهرت حاصل کری دی بطليیموس دمارینوس دیاد بتونو له مخي په خوبیلابیلو خابونو گی درگانسمو او باختر) دنوم یادونه کړي ده او داهغه تقطي دي چي ياخو هلته یوچیان مسكن وو او با خو له دي خابه ثیر شوي دي اگر چي دانومونه او دا پادوني په خپلو كي يوڅه اختلاف لري مگر دتخاریانو دحرکت پر تسلسل رڼا اچوي .

بطليموس په شمال کې د رکانسو) له علاتې نه تر (تاګوروا) پورې دایماروس نه اناگوري وان د اسبك کول وروگی یندترنژدي سسیمو او تاگلوري وا پسوري اودسغديان په سيمه کې له تاخورو او په باختر کې د (تخاروا) دسیمې يادونه کوي. لکه ختگه چی يوچیانو عينا له رکانو شه تی باختر پوري همدغه واتتونه وهلي دي د کومو چی پورته بادونه وشوه نو بوشمير پوهان دچيني منابعو بوچي يان) او ديوناني منابعو يونانيان يوبولي، لکه چې د چيني منابع په ماخذ کې په دې اړه څه توپیر نشته، بلکې هندی منابع د ريوچي) دکلمې په عوض يې په هر ځای کې د اتخاري، کلمه استعمال کړي ده او په دي ترتيب همغي نتیجې ته رسیرو چې ددي مقالمې په پېل کې يي بادونه وشوه بعنی گوشانی اونخاری فبیلی دواره د بوچي، أو أسيني له تولني څخه دي يواخي همدوهره خبره ده چې دقیائلو په خير خانته خانته یی ژوند کاوه او نظر يو چي ته سیتي دمهاجرت لاره خپله کري او زمونږ دهیواد شمال ختیزو سیمو یعني دهندوکش شمال ته رارسيدلی دی. داموضوع افغانستان ته له مركزي اسيا څخه دقومونو دمهاجرت په تاريخ كې رونانه ده چي تخاري قبایل اري بی، ازياني، ساكارولي تخاروا، په نومونو دريوچي) كوشاني قبابلو دمخه په دويمه ق م پیړی کې افغانستان ته راداخل شوي دي. يو تن اپولو دوروس" ددې قومونو یادونه د رازئي)، ازیانی، اتخاری، ساکارولی په نوموشو کري ده، پوهان ددی دوارو نومونو دتوپیر ترمنځ ددوه نورو نومونو فقط يوه نظریه لري اوهغه داده چې تخاري قومونو له راسکائي) قومونه څخه بيلوي او داعمل هم د افغانستان په تاریخ کې يوه په زړه پوري خيره ده ځکه چي تولو ته خرکنده ده موږ دخپل هیواد په لرغوتي تاریخ کې اسكائي) او تخاري) درلودل چې ددواړو خاطري زموږ دهيواد په دوو خواوو کې پاني دي سکارولي پان، چي بودسکانی قومونو خخه و وروسته دآمو سیند : تیریدو د یاختر په برخوكي لويديخ لور ته دهرپرود ترسيمي پسوري تللی او هلته دجنوب پر لور یی هخه کری او دهیرمند په سبمه کی خای پر ځای شوي دي لکه څنګه چې يې هغه سیمه ددوی په نامه (ساکستان) (سجستان) او (سیستان) مشهوره شوه، تر اوسه په همدي وجه نوصول کیري او لکه خنگه چي مو وويل تخاریان دآمو سیندپه ښکتنيو برخوکې تیت شول اوهغه علاقه ددوی په نامه تخارستان) یاده شوه. تخارستان د جغراقيايي اوتاريخي مقهوم ليه مخي داسي بوه سیمه ود. اوستی دوه ولایته مزارشريفب او قطعن او همدارنکه یو باغلى بدخشانی حکومی

په کې شامل و، په خینو خاپونوكي بي دمفهوم لمنه پراخه شوي او تول باختریی رانيولی دی, او په خینو وختونو کې يې مفهوم دهندوکش جنوبی برخونه هم دى، ځينو پراخوالی موندلی چې هغه يي سیاسي مفهوم گڼلی شو، ځکه چي يو وخت بامیان دتخارسنان مرکز گنل کیده، اوپو شمیر باچاهانو ، لکه دشنستياني غوري بامیاني سلسله له بامیان خه په ټول تخارستان البشه شمال لور نه اوهمدارنگه ختيخ لور ته په تول كابل أو حتی ترگشمپر پوړي بي سلطنت کاوه تخاری صفتد اتخار، او تخارستان دنامه له مفهوم خخه لوبی دی او دتخاري او حتی دتخاري اؤگوشانی فوموني تمدن، فرهنگه ژبه، اواد بيات سره تراو لري اوهغه يو ځانګړي بحث دی چې دلته ورته ځای نلرو.