گازرگاه شریف

در دامنه کوهی که به شمال شهرست واقع شده و اینجا را اهل تاریخ بنام های مختلف یاد میکنند.

حضرت مولنا عبدالرحمن جامی گازرگاه خوانده که گازر، جامه شورا میگویند در اینجا هم جامه هایی که به لوث معصیت سیاه می شود به آب زلال رحمت خداوندی سفید میگردد. 

گازر گهیست تربت او کابر مغفرت

در ساختش سفید کند نامه سیاه

صاحب بستان السیاحه کارزارگاه مینویسید و میگوید: گارزاری درسنه ۱۵۰ هجری اهل اسلام هرات با خوارج در اینجا کرده و شهدای مسلمانانرا در موضعی که هفت چاه میگویند دفن کرده اند ازین جهت این جا را کارزارگاه مینامند معجم البلدان این موضع همایون را بنام کازیارگاه یاد فرموده و الحاصل اهل تاریخ میگویند که این مقام به نسبت خواجه گان هفت چاه که در سنه ۱۵۰ شهید و در اینجا دفن شده اند مرجع دعوات اهالی واقع شده و جناب شیخ عمو بهمین جهت در آنجا رفته و بطاعات حضرت الهی پرداخته وذات تقدس آیات حضرت مقرب باری خواجه عبداللہ انصاری قدس الله سره السامی نیز در آنجا مدت ها بسر آورده و آخر تربت پاک ، و مقبر تابناک شان همان بقعۀ مقدس واقع شده است. گازرگاه شریف عمارات دلپذیر و آب و هوای زندۀ دارد. عماراتی که امرای تیموریه نموده اند تا هنوز باقی ست یکی از دو سنگ هفت قلم که ذکر آن در مصلی گذشت به گازرگاه است مقبره اولاد چنگیز در آنجاست

دیگر امرای عظیم الشارنی هم در اینجام مدفونند اولیا رو مشایخی که در پای حضرت خواجه صاحب دفن شده،اند، به حساب نمی گنجد. امیر کبیر دوست محمد خان به گازرگاه شریف مدفون است. حوض هشت در و برکه زمزم با عمارت نمکدان شهرت فوق العاده دارد. دو چله خانه ای که به سرما و گرما حضرت خواجه صاحب و دیگر مشایخ بزرگ به طاعات و عبادات مجیب الدعوات پرداخته اند، تا هنوز به همان ساختمان اصلی آن باقی است. در زمانهای سابق اشخاصی که تحت کدام مجازات از طرف حکومت می آمدند، هر گاه به گازرگاه شریف پناه میبردند، تا وقتی که در آنجا بودند، حکومت به احترام حضرت خواجه صاحب نمی توانستند آن را مجازات بدهند و اکنون هم همان رفتار جاری و بست حضرت خواجه صاحب به همان صورت مرعى الاحترام است. همچنین در زمانهای گذشته برای مصارف مزار حضرت خواجه صاحب از طرف حکومت اراضی و وجوه زیادی وقف بوده که به مصرف زائرین و عابدین و ترمیم عمارات انجا پرداخته میشد تا این که هرات را باغچه انصاریان میگفتند. و این موقوفات و نذورات تا همین وقت هم از طرف حکومت منظور و به مصرف گازرگاه شریف رسانیده

می شود. تولیت مزار فیض آثار در این وقت به جناب فضیلت مآب میر غلام حیدر خان که یکی از علمای باهوش و زکای این محیط اند مفوّض بوده است. این وظیفۀ اسلامی به خاندان میر صاحب از وقتها بوده و اکنون هم از خوان اخلاص و پهلوی فضیلت و اخلاقشان عموم زائرین استفاده می برند. حضرت مولانا عبدالرحمان جامی قصیدهٔ غرایی به فضیلت این مقام مبارک انشاد فرموده اند:

طوبی لروضة سجدت ارضها الجباه

بشرى لسدة لثمت تربها الشفاه

این آستانه ای است که از خاک او برند

شاهان ملک و افسر و عزّ و سریر و جاه

رخ چون نهد به سده والاش آفتاب

چرخ ارنه زیر پاش نهد قامت دو تاه

چون ابر اگر ز سقف رواقش چکد مطر

سر بر زند ز طارم چرخ برین گیاه

گیرد جهان ز شمسه ایوان او فروغ

بر صدق این سخن دو گواهند مهر و ماه

بندد به روی خود همه درهای حادثه

هر کس که آورد به حریم درش پناه

این منقبت ز دولت صاحبدلی گرفت

کز مهد خاک کرده در این بقعه خوابگاه

پیر هرات زبده انصاریان که سود

بر طاق ،چرخ، قبه دهلیز او کلاه

تصنیف اوست درس مقیمان مدرسه

تلقین اوست ذکر مریدان خانقاه

گازرگهی است تربت او، کابر مغفرت

در ساحتش سفید کند نامه سیاه

میل سر مزار پر انوار او کشد

زوار را به دیده دل کحل انتباه

دلوزری است صورت قندیل مرقدش

کز وی رهید یوسف مصری از حبس چاه

نور ولایتش که جهان را فرو گرفت

تا حشر باد هادی افتادگان راه

جامی حریم کعبۀ هر حاجت، این در است

روی دعا به کعبه کن و حاجتی بخواه

بهاءالدین عاملی در این باب هم مثنوی و قصيده مشهوری دارد که

این چند بیت را از آن انتخاب میکنیم:

سقيا لگازرگاه من جنة

انهارها من تحتها جاريه

قد اخجل المسک نسيم لها

و زهرها قد ارخص الغاليه

فيها شفى القلب و اطبارها

به نغمة القانون كالزاريه

و باز در این بیت آرزوی بودن خود را به گازرگاه کرده میگوید:

الى مر یا دهر و حتى متى

تسعی بایامک ایامیه

در صفت اهالی گازرگاه چنین می فرماید:

فيها البساتين بغير حصر

يقصدها الاناس بعد العصر

من كلّ صنف ذكر او انثى

و حرة و امة و خنثى

لا هم عندهم و لا تكاد

كانهم قد حوسبوا و غادوا

موى مطهر حضرت رسول الله صلى الله علیه وسلم

 که ذریعه میر سلمان خان مرحوم پسر عموی میر صاحب حالیه از ترکیه در ابتدای پادشاهی امیر حبیب الله خان شهید فرستاده اند هم در گازرگاه شریف است که زائرین از فیض حضور آن مستفیض میگردند.

مسجد زيرزمينی بزرگی هم در اینجا هست که در آن به عبادت خداوند میپردازند و با اصول عجیبی ساخته شده.