مرنجان غوندی دکابل دښار په کي يوه پخوانم نقطه
دکایل بار هغه بکلی او تاريخي نار دی چي دنوم انعكاس ييله إسطورو داستانونو، فولکلوری کیسو، قصپدو او د تأريخ له متون خخه ترغويد کيږي، او دا ښار خپل ډير لرغون توب دشواهدو له مخې ثابتوي. داشکلی ښار چي ډیره برخه ابادي يې ددوه غرونو أسه ماني او ز شیردرواژي ترمنخ واقع ده شرقي لور ته دخاوري يوه غوشدی لري چي معمولايې د نپه مرنجان په نوم پادوي، که چبرنه به دقت وشي تپه مرنجان او أراضي بي سره لدي جي دکایل دار شرقي لور ته واقع شوی مگر له بلې رودخاني خخه خروبيي چي عبارت دلوگر له سین خخه دی. دا تکی دپاملرني ور دی خکه چي تن سبا دکابل په دیره اندازه د کابل په سیند اباه دی او په پخوانی زمانه کی دشار دثقل مركز اكشرأ دلوگر په سیند ایاد و په همدي ترتیب دمرتجان غونی ددوارو رودخانو ترمنخ واقع شوی دی چي لي څه اليري دنگ غارو په سیمه کي دواره رودوشه سره یوخای کیږي دمرنجان غوندی لکه دنورو ډيرو غرونو او غونډيو په خير فولكلوري داستانوته لري او ددي داستانوتو له خلا څخه داسي څرکندیږي چي مرنجان اصلا جادوگر و او دویر مال او ثروت خبتن و کله چي يي طلم مات شو افانه بي شتمتي يی دخاورو په غوندی، بدله شوه الرغونه پیژندته چي داسني فولكلوري داستانونو یواخینی کیلي ده ددي غونی، په چاپیریال اوخاطراتو د پولرحقابقو په کشف مرفق شوی چی پوهیدل بي دپومملکت دهایتخت په حيث دتاريخي مراتبو په رنا کي له دلسبی خخهلي تدی دریش کاله دهخه دتبه مرنجان په غربي برخو کي چي دخپلواگی د جشن به
مهال هلته اوبه ولاړي وي پدې برخه کې دځمکې دهواري اوپلونو جوړولوپه مهال يوختین دیگی وموندل شو چې پکي يو شمير مسكوكات اونقره يې پارچي پرتي وي. ددې ټولو مسکوكاتو او ذوب شوو نقره يې پارچو مخلوط داسي حکم کاوه چي په يوه زمانه كي پدی خای دزرگر دگان و اودا دير مهم او په زږه پوري کلیكسيون شن ورخ دکابل په موزيم کي موجود دی. اودچمن حضوري دمسکر کاتو په نامه بادیي اودوه تنه فراتسوي پوهان موسیو (شلوم برژه) أو موسیو کوریل، د «چمن حضوري دمسکوكاتو خزانه ترسر ليك لاندې پدې یوکتاب کښلې دی. دچمن حضوري مسکوکات چي دمرنجان دغوندي له غربي برخي خخه په لاس · راغلې ډيره لرغونې، ښکلې او نفیسه مجموعه ده خکه چې په هغې کې ه ۴-۶م ز پیری سكي هم موجودي دي او دځپتو سکو وزن يې له دفرامو خخه زبات دی پيړۍ سکې معمولا دچمن حضوري مسكوكات دفن پیژندئي له مخي چي دپخوانیو اویوناني مسکوکاتو په اره معمول دی دا ماتیك په توم پادوي دامکوکات په دیره اندازه د ۴_ ۵م ز پیږۍ په او دو گي په یونان او ليري نژدي جزيروكي ترفيرص پوري جوړيدلي دیو شمیر په مخ يي ديوم او په بل مخ يي د «انا داژوس دالور دتفكريا انديښنې رتبه النوع چې د ارتن) دښار دحامي دیونان دپایتخت په حيث تلقی گیده په ضرب رسیدلی دی دا د سکومجموعه دیره نادره او قیمتي ده او تر گومه خابه چي خيرني شوي دي دمديتراني له لاري دتجاوز په وجه له هغه خابه تر تپه مرنجان پوري رسیدلی دی چي دی کار دهخامتشياتو په وخت کي صورت تیولی دی خکه چې په فغي دوره کې دهخامنشیانو دفٹوحاتو اوتسلط په وجه يې دنفوذ ساحې پدې توله منطقه کي وسعت موندلی و او له روم خخه کارواتونو تر سند پوري نگد رانگد درلود لكه خنگه هخامتشياتو پخپله دوهره سكي نه درلودي تود پوناتيانو سکي چي ددوی سکوته ورته دی په خپله سیمه رواج کړی دی. هغه څه چي دانظریه تقويه کوي دنقري بوه وره پارچه ده چې دهغې په مخ مبخي ليك ليدل کیږي همغه حروف چی دهخامنشیانو په وخت کی دود و او دا خو حرفه يي دهمغه وخت نبه ده چې شواهد يې تر اوسه دافغانستان په خاوره گي ليدل گیږي پدې کښي شک نشته چې دمخه ترسکندراو سیروس ترفتوحاتو دمخه او تر تقه د مخه داریوش تر سند پوري د فتوحاتو د ترلاسه کولو أو حتي هغه پلاوی چي گتيو د چلولو دپاره د مطالعي به خاطر د سند په اوپو گي د يو تن يوناني
سیلاکس، تر نظر لاندي لیسال شوی و د کاروان وتجارت لاري دغرب، اسيا او افغانستان ترمنخ هغه وخت خلاصي وي او دا هم له احتمال څخه لیري نده چي کابل هغه وخت دتجارت يو وروکی شار و او داهم باید ومنو چي هغه مهال دنپه مرتجان دغوندی، چار چاپیره خلك أوسیدل او حتی دزر گري دكان موجود و چي په هغي کي نقره موجوده وه او د زیوراتواو نقري د زوب کار کیده په ۱۹۹۳ میلادي کال کی دنبه مرنجان په هغه برخه کي جي دکابل جلال اباد سراك تیر شوی دی دوه د بودایي دین معبدونه کشف کرای شول چې شاید په ۲ یا. مه عیسوي پیړی گی جور گرای شوی دی چي داد کوشائيانو وروستي وختونه و او علمي هخو دا ثابته کره چي قلا پو يې د۴ مې با ۵ مي عيسوي پیری په اوږدو کي پخپله دکابل دنښار دبود پرستانو له خوا مرمت کاري شوی دی لکه چي ددیوال د پیروالي له پاره یي د ایودیس انوا، مجسمه سالمه او روغه به لاس راغله چي اوس دکابل په موزیم کي موجوده ده او دا په لاس راوږو مجسموکي تر ټولو لويه مجسمه ده. دتپه مرنجان دغونی معبدوروسته د ۵ پیری له مرمٹ کاری څخه يي خارجي برخه ديوې وړوکي کلكې اومستحکمې کلا بنه غوره کړې وه او لکه چې پدې پيړۍ کې ديفتليانو ظهور کابل ته ثابت دی نو له احتمال نه بهر نده چې بت پرستاتو دخپل شکست په نظر کي نیولو سره دمعبد ته دمرمت کاری په همال ديوي کلا به ورکری ده دمرنجان غونډۍ له بودايي معبد څخه په مجموعي توګه د ۳۷۳ درنو سکو په شاوخوا کی دنقري سکي چي دساسانپانو دوخت دی او د ۱۲ دانو په شاوخوا كي دسرو زرو سکې د گوشاتوساساني ددوري کشف شوی او داثابتوي چې دمرتجان تپه او بودايي معبد يې وروسته له کوشانیانو څخه هم له رونق څخه نه و لوبدلی دمرنجان بودایي معبد حتی دعربی او اسلامي مبلغینو تروخته خارجي وجود درلود خکه چی مسلل مرمت پي ددي مطلب شه شاهد اوثبوت دی
دتپه مرنجان بودایي معبد او هغه نتایج چي وروسته تر لاسه شو
دکابل شمال، شرق او جنوب شرق ته یو شمیر تپی د بی بی مهرو تبه، مرتجان تپه اوخاك بلخ تپه وجودلري، دساحي اوهراخوالي له نظره دمرنجان تپه له نورومهمتره ده چې چمن حضوري ترخنگد دابل جلال ایادپه لویبه ار واقع اوترسیاه سنگد پوري یی لویه او پراخه ساحه رانيولي ده داخرکنده ده چی که تن ورخ دکایل دشار دثقل مرکز دکابل درود په غاره وقع دی نو دمخه تر اسلام دامر کزیت دلوكر دسیند په غاره واقع و او د هغو بودايي ابادیو بقاپاوي چي دشاخ پرنشي دفره په لنه، زنبوراف شاه په خضر کی او شموچینه، جان باز، پنجه شاه سها کونه شیوكي، كمري او چکړي کي پرتي دي دا مفکوره تقويه کوي. په همدي ترتیب مرنجان تپه هم دلوگر درودخاني په حوزه کي قرار لري اوهغه اوبه چې دمستان تر پل لاندي دبالاحصار شرقي لور ته دخرابو ترځنگ تيريږي دخپلواکی په جشن کي دمرنجان دنبي غربي برخه په مصنوعي توګه ښکلی کوي. دمرنجان تبه لکه دافقانستان دهیرو غرونو او غوند بو په خبر فولكوري داستانونه اوگیسي لري چي دهغو له منخه خخه داسی خرگند يي چي مرتجان اصلا يوجادوګر و چې دډير مال او شروت څښتن و او خپلہ سرمايه يې په هندي غوتډۍ کې خښه کړې وه ترڅو چي طلم يي ماتيسږي او توله سرمایه له خاورو سره خاوري کیری
لرغون پیژندونگي چي ددي رنگه فولکلوري معما دیواخنیي حل كلياني دي ددي تپي به چاپیریال کي او ورته په هربوطر خاطرو ديو لر حقایقر په کشف موفق شوي دي چي په هغي پوهیدل دکابل دنار دتاریخچي دروناونولولپاره دپر گتور او دلچسپ دى. د۱۹۳۳ عيسوي کال دپسرلی به موسم کی می موسیو ژان كرل د فرانسوي پلاوي دگیندلو دپلاوي غړي ته چی دپروفیسر هاکن په غباب کي يي دنوموري هینت نمانندگي کوله خبر ورکړ چې دهغه راپور له مخې چې دکابل موزیم ته رسپدلی دی دمرنجان په غوندوي کی يوه مجسمه پیدا شوي ده، په ياد مې دي چې له توموري پلاوي سره سمدلاسه همغي نقطي نه ولارو او علمي خیرنه مو پیل کره وروسته تر دې موسيوهاکن چې داوخت یيې په توکيو کې د خانه فرهنگي دمدیریت چاري په لاس گی وي کابل ته راغي او ه ۱۹۳۳ عيسوي كال دجون دمباشتي ۱۵ نيتي څخه تر ۲۷ نپتی پوري گیندنو، خيړنو اوهخو: مشرتوب لاندي صورت ونيو. دکوششونو های دمرنجان دغوندی غربی خواته لري او وړوسته تر پولر هخو رانيع شوه جي لاثدي ابادي پذي نقطه کی قرار لزي بوه مستطيل شكله ابادي ۸۶۰ فتر ضرب ۱۲/۳۰ متره داوداني له خامو فتوغيو خښتو څخه چي په مربع بټه جوړي دي او هري لع بي ۵۰ ساتي متره اوږدوالی درلود ، دلنه درې اطاقونه جوړ و، چې چت يـې دکمان یا لیندی په بڼه جوړ شوی و. ۲) ددي مستطيل شكلي ودانی په کنجونو کی برجونه ترسترگو شول چي سيند له تبږو جور کرای شوی و أومنظور تر دير محکموالي و، دي ودانی په غربي برخه کې په دیوال کې یوطاق څرګند شو چې عرض يې ۱/۲۵ متره و. ) ددي غربی دپوال به مقابل کبي پوه وروکی استوپه خرگنده شوه چي دکوچنيو تختو څخه جوړه شوې وه. دلرغون پیژندني دکنني له مخي چي داسنادو له مخي کشف شوی دکاڼو مجسمې، تجيمي ، مسكوكات ، ختين لوبي او نور تر لاسه شول داسي نتیجه تري واخستل شودچي اصلا دلويو کوشانيانو په وخت کې د ر ۲ او ۳) مسيحي پیړی په اوږدو کی دلته دبود اپانو له خوا مستطيل ډوله معید جور کرای شوی و او دي معبد هم لکه دتورو معیکونو په خیر په خپله غربي خوا کې استوپه درلوده، وروسته تر هغې په ۵ مسيحي پیږغږ کې چې دمعبد ځينې برخې خرابې او شنيدلې
وې نو په کنجونو کې يې برجونه ور جوړ کړی و داشکست او خرابۍ يې په غربي برخه کې ډيږې محسوسيدلې خکه چې دغربي برخې له شنيدلي دیوال سره يوبل پند دیوال جور شوی و تر نولو پخوانی سکه چی مرنجان په بود ایی معید کی تر لانه شوي ده هغه يوه مسي سکه او دکجولا كدفيزس کوشانيانو دلومړي پاچا سکه ده چې معمولاهغه ۵ کاله دمخه تر ملاد اود مسیع په وخت کي شمبري پرته تر دې لدې معبد څخه دوه دستي نور مسکوكات هم تر ل تر لاسه شوي چې ه دې برخې پر تاريخي تحولاتو ډيره رټا اچوي. يوه مجموعه له دي مکوكاتو خخه له ۱۲ طلاتی مسکوكاتوخخه مرگیه ده چې به يي محدب ، مقتر اوپا د تعلیکی په شکل جوږي دي چي دادگوشانیانو یو شمير شازيو پوړې اړه نيسي. چې ساساني شاهنشاه پورې مربوط دي. پدې وجه داسکي دکوشاتو ساساني به صفت بادوي ددې سکو پريوي بهرام نوم لبكل شوی دی اوه لوی گوشانی شاهنشه بهرام به نوم پادي شي دي او يوولس نورې سکې فیروز ، هرهز، بهرام اودشاهپور وې. يوه دسته نورې کشف شوي سکې دنقري دي او ټولي په مجموعي توگه ۳۷۴ عدده سکی تشكيلوي له دي جملی خخه ۳۳۸ عدده دوم شاهیور پوري مربوط دی ۳۷۹ ۳۱۰ مسیحی ۲۴ عدددویم اردشير پوري ( ۳۸۳ـ ۳۷۹ م او۱۱ عدده يې دریم پدي ترتیب لکه خنگه چي ليدل کیري دمرنجان دتپي دبودایی معبد بکلي كشف شوي مسکوکات موږ دڅلورمې عيسوي پیړی تر پايه رارسوي. دتبه مرنجان په بودایي معبد کي دهیكل تراشني له نظره ديودا مختلفي مجسمې بود پس اتوا او اعانه ور کوونگی کشف شوی تي تولو لويه مجیمه ده چي ددوو پخوانيو او نوي د پوال ترمنخ کشف او تر لاسه شوی او دکابل موزیم ته متتقل شوي ده داعانی ور کوونگو مجسمه په داسي لياس کي چي جامي يي په خان پوري چسپې نښستي او گونني يي وهلي كشف شوې ده. پو له دي مجسمو څخه د يوي په لاس کی ه گل وروگی تاج هم لیدل گیري دمعبد ددیوال په آوردو گی جنوب لور ته بو شمیر نورو غتواء ورو مجسمو هم وجود لاره چي له ختو څخه جور کرای شوي وي، چې در حایونه بی شنیدلی و او يوه جوړه سترې پښې څرګنديږي چې له طبعي قامت څخه سترې مجسمې هم دلته موجودي أدي
دمرنجان له تپی خخه خنین کشف کرای شوي لونی دکوشانیائو ده څخہ دعصر دختنيئو لوبو دمطالعي په اړه دیر ارزبست لري داگوزي اكشرا مدوري وي او دبغلوئو دپاسه يي شير پاتي والاگلان، زهري او دهرئيو غرخو تصویرونه کثل گیدل او په پوه کی دگل دان په خپر دوه مرغان په مخامخ ډول لپدل کيېي او دا په واضع توگه دساسانیانو دوخت کار رابیي او همدارنگه بکلی نقش کرای شوی کوزي هم په لاس راغلي دي. دمسكوكانو، خنینولویو، تشق کرای شور ظروفو دعمارت له سیلد او مرمت کاری څخه چې هلته تر سره شوی دی داسي استنباط کيږي چې د مرنجان دنبي بودایي معید د مسيع دوخت په پیل کي په لومري پیری کي دلومري خخه د دريمي دلؤیو گوشانیانو د کورتی به وخت کی جور گرای شوی و اوه خلورمي عيسوي بیری تر پاپه بي دوام و کر وروسته دخلورمی پیری په بای اؤد پنخمي پيړۍ په جریان کی دشنیدلی، درژونه يي گړي او مرمت کاری پکي شوي ده او برجونه بني چی ممکن تر ۱۰ مترو به لور و معبد ته یی دیوی کلا بنه ورگری وه داکلاماننده معبد دبالاحصار په لور دکابل په خوا قرار درلود اوداسلام تر راتللو يا تر اوومې عيسوي پیړۍ بودايي راهبانو پکې استوکنه درلوده.