جواب نامه
از طرف پرنس گورچاکوف که به ۵ فروری ۱۸۷۳ از طرف کونت برونو Brunnow به گرینول داده شد. از پترسبرگ ۳۱ جنوری ۱۸۷۳ (مراجعه نمائید به ص ۲۶۶ این کتاب)
از طرف دیگر دولت روسیه در مناطق ماورای آمو به تحکیم نفوذ و اقتدار خویش پرداخته و معاهدۀ ۱۸۷۳م به تاریخ اکتوبر ۱۸۷۳ مطابق ۱۹ شعبان ۱۲۹۰هـ بین جنرال کوفمان حکمران عمومی تاشکند و سید مظفر امیر بخارا امضا شد که درین معاهده سرحدات امارت بخارا محدود گردیده (مادۀ ۱) و ساحل راست دریا آمو برای رفت و آمد قوافل تحت نظارت هر دو حکومت قرار داده شد (مادۀ ۲) و کشتی های بخاری روسیه (حکومتی و شخصی) حق عبور و مرور آزاد را در دریای آمو مربوط به بخارا یافتند (مادۀ۳) تا در هر حصه لازمه که بخواهند بندر و قرارگاه را ایجاد کرده بتوانند و حکومت بخارا مسئول حفاظت آن باشد (مادۀ ۴) و نیز حق تجارت آزاد در تمام بلاد و روستاهای بخارا و حفاظت آن از طرف حکومت (مادۀ ۵) با ادای رسوم گمرکی فیصد ۵/۲ بروارادات و صادرات تجار روسیه
(مادۀ ۶) و حق گذرانیدن و ترانسپورت اموال روسی از بخارا بدون رسوم گمرکی (مادۀ ۷) و صلاحیت ایجاد تجارتخانه ها و کاروان سراها در بلاد بخارا، و نیز برای تجار بخارا در ولایت تاشکند روسی (مادۀ ۸) و حقوق تقرر نمایندگان تجار روسیه در تمام خاک بخارا و حقوق مخابرات ایشان (مادۀ ۹) و توجه حکومت بخارا به درستی اوضاع تجارتی (مادهٔ ۱۰) و حقوق تبعه روسی در آشتراک به تمام صنایع (مادۀ ۱۱) و حقوق تملک باغها و اراضی مزروعی در بخارا برای تبعۀ روسی (مادۀ ۱۲) و شناسائی اجازت های مسافرت طرفین به خاک یکدیگر (مادۀ ۱۳) و امتناع ورود اجانب به بخارا بدون اجازت نامۀ خاص حکومت روسیه (مادۀ ۱۴) و تقرر قونسلان حکومتی طرفین در بخارا و تاشکند (مادهٔ ۱۵) و تقرر نماینده روسیه بدربار امیر بخارا (مادۀ ۱۶) و رفع رسوم انسان آزادی و غلامی در تمام بخارا (مادۀ ۱۷) و حفظ دوام دولتی و حسن روابط با روسیه (مادۀ ۱۸) درین معاهده شامل بود، که تحکیم نفوذ روسیه را دران سر زمین وانمود میکند.
(متن این معاهده در ص ۴۹۸ افغانستان از هملتون آمده است)