پروان یاجبل السراج کې دقفقاز سكندريه
دمقدونی سكندر له عادتونوڅخه يو د ختیخ پر لور فتع شويو خایونو كي دمستحکمو کلاگانو اوبارونو جورول و چی دده په خپل نوم سکندريه، باندي شهرت لري، لکه به مصر کی چی سكندريه، له ۲۳۰۰ کلونو را په دبخوا په همدغه نوم موجود ده ألبته ددغو كلکوښاروشو او کلاگانويه چوړ ولوكي داسيا دمختلفو نقطر او افریقانی جنگباليو اووسله لرونكیو خلکو دمقاومت روح دیر دخالت لري، خکه چی سکندر خای پر خای داودانی دخپلو عسکرو داستوگني له پاره دمجپوریت أو ارتيا له مخي جوړي کړي نه دشوق او ښکلا لپاره سکندر دافغانستان دخاوري په مختلفو برخوکی دخپل نگ لوري له شمال لویدېز برخو يعني له اوسني هرات څخه دسند رودترغاړو پوري خوكلكي كلكي کلاگاني جوړي کري چی دتاریخ دپانو په شهادت دهرات، فراه او کندهارله سکندریونه پوره اطلامات په لاس لرو، پوله همدغو گلاگانویا سکندريونه همدغه د وقفقازسکندریه، ده چي دهغي محل يا موفعبث دپوهانو دخیرنو په رناکی دپخوانی پروان یا په جبل السراج کي دسالنگد دري خولي ته نژدي سیمه ناكلی شو ولي موزخیتو او یونانی جغرافيه ليكونکیو دامستحکمه کلا درسکندربه ففقاز په ناهه یاده کړي ؟ په دي کی شک نشته چي دقفقاز دغرونو لړی. دترکيي په شمال ختیخ، دایران آذربایجان او دشوروي آذربایجان په سرحداتوکي پرتي او دیونان خاورو ته نسيتا نژدي وي او یونانيانو هغه ښي پیژاندي کله چي ني سترگی دهندوکش پرواوریه لورړه خوکه ولويدي نو دورته والی په وجه بی قفقاز وباله أو تصور ني کاوه چي دغرونو دغه لری، چي داسيا په زړه کي يې و چې لړۍ چې کې پرته ده دشرق نهائی حدودات دي او ددی لباره چی دسکندر فتوحات پو خارق العاده پرمختگ ونبی فکر یی کاوه چی دنیا پای نه رسیدلی او په حقیفت کی دسند رود اود رود ترصدختيزي علاقې ددنیا د ختیخ پای ښکاریده. او دپروان کلکه کلا رسکندر) تر اوسه زمونږ په منځ کې معموله او مشهوره ده، دپروان توم زموني په لرغوني ادب کي د پروانتا دیو غرنی نامه پر پنه په اوبستا کی باد شوی دی چی همیشه سور باد چی دسالنگ له واورینو غرونو خخه راپورته گيږي لري او دپروان باد باندي مشهور دی، تر دي پوري چې امبر حبيب الله خان ۲۳۰۰ کاله دسکندر تر آبادي وروسته په هماغه خای کی دیوستر ارگ جوړول پیل کرل. که چیرته اولسی داستانونوته پاملرنه وشي داسي بريني چي دسکندر له يرغل او دهخامنشيانو له بريو دمخه مو په پیروان او یگرام کي مستحكمي كلاگاني درلودي چي دغوربند، شتل، پنجشير اوسالنگد سيندونو له اوبو څخه جور دای سیند د دوارو کلاگانو په منخ کي تبریده ، په اولسي داستانونو کې داسي نقل شوي جې په يو وخت کې دوه پاچاهانو چي بو امروان) او پل پروان نومید چی يو دبگرام او بل دپروان واکمن و د دواړو کلاگاتو ترمنخ بی درودخانی دپاسه يوخنخیر غخولی او ددوارو کلاگانو په برجونو پوري ترلی شوی و چی دواره برجوله په خپلو کی سره وصل شوي وو. دواړو واکمنو په خپلو كي سره ويلي وچي كله د نمن له خوایوه ته خطر منوجي شي سم له لاسه به دخنخير په خوخولو بل ته خبر ورگوي او دواره به په گلره دمن له منخه وري وايي چې له دې دواړونه يو تن دبي احتیاطی په وجه خر خله بل ته دخطر خبر دخنخیر په واسطه وركړ، کله چې به دويم ګړی سره له لښكر مرستې ته ورسيد وبه يې كتل چې دښمن نشته او دوي پرې مسخرې کړيدي، کوم ځل چې په رښتیا
دښمن په کلا يرغل کړی و او دوي هر څومره دځنځیر په واسطه خبر ورکړ مرستې ته ونه رسیدل، خکه چي بیا هم پري دمسخري شك شوی و، او په ننیجه کي كلا سقوط وگر داوپلی نشو چي دابي احتياطي دچا له خوا شوي وه خو نتیجه داشوه چي بگرام او پروان دواړو سقوط وکی. که چیرته داداستان د سکندر دزماتي له يرغل او بريو سره تطييق کړو نو وېلای شو چې لومری بگرام او بيا پروان سقوط کړی دي سکندر د ۳۲۸ مخزيږدي کال دمنی پر موسم بګرام ته ورسید او دپنجشير درود پر غاره په اوستی «برج عبدالله، كي باتي شو او بیا له رودخاني نه هغه پلوته په پروان کی دهندوکش دلور غره دپاي سیمه دسالنگ د دري په خوله کي په دير تلوار دیوي مستحکمې کلاپه جوړولو پیل وكر څرنګه چې سوړ ژمی و او دهند وکش پر واورين غره داوښتلو امکان نه و نو دپروان دسکندر یي جوړولو له پاره زیره هڅه او زیار ایستل پکار و يوشاني عسکرو اود کاپیسا ددرو خلکو په گلمه په دوه دري مباشتو كي كلا اودهغي برجونه اباد کړل او د سکندرد خپلو یوتانی عسکرو سره ژمی په همدغه کلا کي تیر کر کله چی سکندر دراتلونكي کال پر پسرلي د ریسوس» دمقابلي لباره چي دپاچاهۍ اعلان يې کری و د شمال پرخوا لار، يوشمېر عسکريې له دي ويرې چې دکاپیسا او کابل خلك كوم عکس العمل ښکاره نه کري دپروان په سکندريه کې پريښودل. دپروان دسکندريې داصلي ابادۍ کومه نښه نښانه پاتې نه ده، خو د ۱۹ پیړيو په او دو کي چي كومي سکه لرونکي پیسي هلته موندل شوي أو اوس هم پیداكیږي خرگند وي چي دلته يو وخت دژوند کولو بومهم مرکزو.