نوبهار معبد عبادت ځاي

دافغانستان د اسلامي پودایي او دز رښتی دوري تاريخ کي دنوبهار معبد وير مشهور عبادت خای دی ددي معید شهرت په افغاتی آثارو کي د غربي، پهلوي او دسانسکريت په ژبوکې لیدل شوی دی. او دا ټول ماخذونه تسرې په يو ډول بحث کوي. دافغانستان د دري ژبي په بیلا بیلو مواردوكي تري پادونه شوي ده که هغه په نظم کی ده او که په نشر کی او دافغانستان شاعرانو او تولوليكو الالو بي له دقيفي بلخی خخه راوروسته بادونه گری ده بوه تپروتنه چي دختیخ پوهانو اوافغاني پوهانو ترمنخ رامنخته شوي ده أو هغه هم وروسته اصلاح شوې ده هغه دنوبهار دعبادت ځای تعلق له زردښتی یا) مزد یسنا سره ببی او حال دا چی د نوبهار معبد با عبادت خای له آنش پرستی دین سره گومه رابطه او اریکی نه درلود او اصلا دبلخ بو یر مشهور بودايي معبد با عبادت خای و دنوبهار معبد دبخوانی افغانستان به خاورو او گاونر بوهیوادونو لکه چين، هند اوایران کی ويسر شهرت لاره همدا رازجيني او عربي ماخذونو يسې هم بادونه گړي ده په دې کې شك نشته لکه څنګه چې فرانسوي ختیځ پیژندونکي موسیو فوشه وایي چي دئویهار دمعبد باعبادت خای به بي نوی معبد باله او داصفت تر هغي

پوری چی ترخو دامعید رنگ او په کند واله بدل شو دخلكو له خولی ونه لویده خو په دي هیخ نه پوهیہم چي كله جور شوی او دي بنستیگر خوك و؟" دې هيځ چې ددې کله چی تر ۱۲۲۵ کال دمخه چینی گرخنده هیوان تسنگ بلخ ته راغی دخپل سفر په يادښتونوکې يې دنوبهار معبد دجوړولو نسبت یوپخوانی پاچا ته وكر. باید پام وکړو چې چينائي ګرخنده هيوان تسنګ يو دقيق او باريك بین سړی و او دا بواخینی سړى دی چي ددي مشهور عبادت ځاي نوم يي صحیح راخسنی اوسم بي ليکلی دی چې هغه عبارت دی له ناوویهاره، څخه، چي لومری کلمه بي اناوا يعني انو) بانوي ته او اوبهاره بي بودابي عبادت خاي ته وايي او هغي كلمي ته پر بله بنه سنگهار مه، هم موجوده وه دهیوان نستگ او پوتن بل بودابی دین راهب ني- تسنګ) دنظريو پر بنسټ دنوبهار بودايي معبد دبودايي په طريقه ردخلاصون وړه لارړ او تر ډيره حده دهمدې طريقي دپلويانو په (سر اوسنی وادن) پورې اړه درلوده او دا بواخپنی معید و چی ددی طریفی پیروانو دهندوگش به شمال کی الازه. دنوبهار دمعید شهرت به بي معمولا پوهانو او مفگرو علماوته کاوه حال داچې دشهرت لوى عامل يي دعوامو پر نظر دبودا بوه قیمتي مجسمه اودهفه خو یاد گارونه وز، لكه دهفه غابي، داوبو لوي أو جارو، داقیمتي بادگارونه چي دمعبد یا عبادت ځای په دننه ساتل کیدل نو دبودا پلويان يې دلیرو ليرو ځايونو، الکه چين أو هند خخه بلخ ته جلبول چی له دی درکه په بلخ کی دمعبد محافظينوته لویه گنه ور اوښتله په دي کي شك نشته چي په عربي اوفارسي ماخدونوکې د نویهار، له نامه شه د برمکیانو بادونه متصل شوي ده او لکه خنگه چي یي معبد دائش پرسنی عبادت خای تصور گری دی نو ابرمکیانو بی هم دموید او مویدان ورشه أو پاتې شونې ګڼلي دي حال داچې دلته هم بيلا بيلې نظريي موجودې دي. موسیو فوشه د ابرماك دکلمی ریپه د نواگرمیکا، په كلمه کی گوری او لیکی چي لهانواگریکا، خخه مقصد دیوي لوبي دندي و چي دشاهي دلويبي ودانی خارنه تري مطلب وه او دا دوهره لوبه دنده وه چی پاچا او نوأکرمیکا، به په یوخای تاكل کیدال. ددي لوی دندی بادونه په هغه مسي لویی کی شوي ده چی دکنپشکا نوم پرې لیکل شوى او دپېښور له معبد ياعبادت ځای څخه کشف شوی دی په دي اساس برمگیان او دبرمکیانو کورنی چی دعربی او فارسی ادبیاتو په فرهنگد کي شهرت لري او پاني پایځور پي په اسلامی دوره دبغداد دخلیفه گانو پروخت دوزارت ترمقامه ورسیدل اصلأ دبودايي دورو په وخت کې دبلخ د عبادت ځايونو

نوبهارساتونگی او خارونگی وو او په اوسنی اصطلاح گوامی شو ورته دهف مشهور عبادت ځای (متوالي باشي) ووايو. الغوي ورته والي له مخي هم د ايرمك او کرمان، كلمي چندان لري والی تلري أو له بلی خوا دهغه مفهوم له نظره چي عربو د نوبهار معبد ته ور کری و هم کوای شو ثابت کرو چی نوموری نوبهار بودایي مزدك خکه چې په عربي مشون کی دګنيدي پادونه شوي ده چي دپودايي استوپی پر نظر انخوريږي دنوبهار په معبد کي لویبه کنیده داحاطي به منخ کي لیدل گیي داپه مربع دول جوره وه او چار چاپیره يې دراهباتو له پاره ۳۶۰ حجري درلودي او دا تعريف داتشکدې له تعریف سره هيڅ برابری نه خوري، نو لکه څنګه چې دبودایي گرخند مفصل تشربحات په لاس لرو په دي کي یو کوچنی شک هم نشته چي دبلخ دنویهار معید بود ایی دی او پر شمیر راهباتو علماوو او روحاتیونو دمعبد چارجاييره داوسیدلو حجري درلودي دمعید عمومي خارنه او دعايداتو جمع واري اودبودائي آثارو محافظه دهمغو متوالیانو پر غاره وه چی دیر مکیانود کورني غري وو په دي نول پوهیږو چي دبلخ دديوالوئو جنوب پلو ته لریه دروازه موجوده ه چي معمولا هغي ته ردرتویهار) باد نوبهار دروازه، واني او دعامو طبقو به ژبه د دروازه بابه قوه) په نامه هم شهرت لري، داوروگی خاطره چي دزمان اومكان له يوي خلا خخه تر مون دارسپدلی ده وير ارزت الري. خکه چي عقل دپخواني أو الرغوني معبد خای خایگی رابی او له نبکه هراه د همدی دروازی ترخنگ دخاورو دوي غوندی موجودي دي چي يوي ته رستم تخت أو بلي ته شوپ رستم وایي. چي وروسته دموسیو فوشه له وپرو هخو خخه وپیژندل شوي چي دیوي پودايي استويې ېڼه يې لوله او دهغې پر اساس ویلای شوچي اقلا دنوبهار ددروازي ترخنگد ديوي لویي بودایي استوبي پاني شوني تراوسه پاتي دي او ډیراحتمال لري چي همدغه استويه همغي دانواوبهاره) معبد پورې اړونده او تړلې وي. دالویه استوپه دری پوروته لري چی دمریع په بنه پو دبل دپاسه دي او ددي دري واړوپوړونو اضلاعو ته دپایو اوستنو قطارونه ليدل کيدل او ددریم پوړ دپاسه داستوپي لوره گتیده جوره کرایشوي وه، دالوبي استويبي خپلو خلورو خواوو ته لوبي زيني لري چی پانگویي داستویی مرتیر پلو ثه لارنوونه کوله.