32

افضل خان خټک

از کتاب: تاریخ افغانستان در عصر گورکانیان (تیموریان) هند

از مشاهیر دودمان علمی خوشحال خان و پسر اشرف خان هجری و‌نواسۀ خوشحال خانست، که بسال (۱۰۸۹ھ) در جنگهای خوشحال خان  بدست لشکر مغول طور یرغمل محبوس  و در کابل سکونت داشت، و بعد از (۱۱۰۰ه‍) بجلال آباد و پس از آن به مسکن خود در کوهسار خټک  رفت (۱۵)، افضل خان بعد از فوت جد و نفی پدرش از رؤسای ملی خټک بشمار میرفت و با نهایت لیاقت تا مدت (۱۶) سال ریاست ملی را عهده دار بود ۱۶, و بتصریح پسرش کاظم خان شیدا بسال (۱۱۸۳ه‍) در ماه شعبان از جهان رفت (۱۷). 

افضل خان مانند دیگر افراد دودمان علمی و ادبی خویش شخص عالم و ادیبی بود، وی از مؤرخین افغانستان بشمار میرود از آثار منثور وی در پشتو (تاریخ مرصع) است که با کمال سلاست و روشنی در مباحث تاریخ عمومی و حوادث تاریخی ملت افغان، و انساب آنها نگاشت، و شاهکار جاویدی را در ادب پشتو بوجود آورد. 

علاوه بر آن افضل خان تاریخ اعثم کوفی (۱۸) رابزبان پښتو ترجمه و کلیله و دمنه را هم بنام ( علم خانه دانش) در محرم سال (۱۱۲۷ه‍) در پشتو انتقال داد و اشعار خوبی هم در پشتو از وی یادگار است .