اسفزار
اسفزار حکومت درجۀ اول است علاقه داری انار درّه و کروچه هر دو به آن مربوط می باشند اسفزار به سمت جنوبی هرات به فاصلهٔ چهل کرور مسافه واقع است اسفزار در سطح همواری بوده دریای ادرسکن و رودگز از سمت جنوبی شرقی آن از کهسار تولک و فرسی تشکیل یافته سبزوار را سیراب می سازد. در اسفزار آثار بناهای سابق وعلایم آبادی گذشته زیاد است در سمت جنوب سبزوار بالای کوه بلندی یک قلعه استواری بنا شده برج و باره این قلعه تمام از سنگ ساخته شده است برای دخیره آب آبدانهای سنگی احداث شده است. اهالی اسفزار این قلعه را به نام قلعه دختر یاد میکنند. معلوم است در سابق بنای شایانی بوده است. در حصه شرقی قلعهٔ دختر اما در سطح زمین،هموار آثار آبادی و یک قلعه دیگری معلوم میشود. نام آن را قلعهٔ پسر یاد میکنند در بلوک زاول یک قلعه بزرگ و حصار باشکوه دیگر است که آن را قلعۀ زال مینامند. اگر چه در این خراب شده اما عرض دیوارهای آن از بعضی حصه ها که باقی مانده، به ده ده گز بالغ می شود و آثار عظمت آن را مشهود میسازد. در خود اسفزار نیز آثار شهر وعمارات گذشته به کثرت موجود است به نام قلعه فرامرز در بلوک ریفال نیز آثار خرابه های موحشی معلوم میشود در سمت جنوب بلوک قصبه خرابه هایی موجود است که به اسم برزو شهرت
دارد.
صاحب معجم البلدان مینویسد:
که اسفزار به فتح همزه و سکون سین و فای که گاهی مکسور و گاهی مضموم خوانده می شود، شهری است میان و هرات و سجستان ابو القاسم منصور بن احمد بن فضل بن نصر بن عصام اسفزاری منهاجی از آنجا است. از عامۀ مشایخ وقت خود سماع فرموده یکی از علماء روایت میکند که ابو القاسم اسفزاری وحید عصر خود بوده است. وعظ نیکو می فرموده شخص سخی متواضع كريم الطبع خفيف الروح بوده اند همه وقت به اقامه مظلومین و مساکین قائم بوده، به دربار پادشاهان رفت و آمد میکردند و آنها را به طاعت حضرت الهی و اشغال در معروف و نهی از منکر توصیه میفرمودند. فطرت صادق و آزاد مولانا ابوالقاسم هیچگاه از عظمت دربار امراء خوف نمی کردند. آخر الامر در همدان به دروازه خانقاه ابی بکر مقری در ۱۴ شوال سنه ۵۰۲ هجری قمری شربت شهادت نوشیدند. مولانا شمس الدين محمد اسفزاری که یکی ازعلمای باهوش و زکای دوره سلطان حسین میرزای بایقرا،بود نیز مولد شریف شان اسفزار بوده است. در اسفزار مزارات مشهور و آرامگاه بزرگان در هر جا مزید اعتقادات و ارادات اهالی واقع شده اند. اهالی این سرزمین به اکثریت افغان بوده و یک حصه هم از تاجیک در آنجا زندگانی میکنند افاغنه اسفزار از شعبات اچکزایی بارکزیی نورزیی علی،زیی اسحاق،زیی پوپلزیی خوگانی تشکیل یافته است. اکثر زراعت و مالداری مینمایند زراعت اسفزار گندم، جو، جواری وغيرهم میباشد. سرک کلان پادشاهی سبزوار را به هرات و فراه وصـل میکند.