سبها و سمیتى یا مجلس عوام و اعیان
آریاها به اساس نظامی که درینوقت ها ترا و "دموکراتی" یاد میکنند زندگانی داشتند و در کارهای قبیلوی وحیات قریه و د یه و ده و امور بزرگ مملکتی از مشوره و نظریات و افکار تمام طبقات توده کار میگرفتند و برای این منظور مجالسی داشتند که دوی آن معروف است "سبها Sabha" اصلاً مجلسی بود که در قریه ها تشکیل شده و در آن معاملات کوچک ده و قریه را فیصله می نمودند این مجلس در هر قریه بزرگ تشکیل میشد و برای انعقاد آن در هر قر به اطاق ومحل معینى وجود داشت و در آن همه مردم بلا استثنا شامل میشدند و در آن مشاجرات ومعاملات خویش را فیصله می نمودند و حتی از محل انعقاد آن برای بعضی بازی ها هم کار میگرفتند و از بعضی اشارات معلوم میشود که زنها هم در آن شامل میشدند این مجلس شباهت زیاد به جرگه های قبیلوی ما دارد که هنوز هم قبایل کوه نشین و کوچی برای حل وفصل بعضی کارهای داخل قبیلۀ خود تشکیل میدهند.
"سمیتی" هم یک نوع جرگۀ قومی بود ولی مانند "سبها" همه تودۀ مردم بلا استثنا در ان شامل شده نمی توانستند بلکه مخصوص ریشى ها و نجبا و اعیان قوم بود چنانچه یکجا در سرود ریگ وید اشاره شده است. که ای اندرا رفقای تو یعنی کسانیکه اسپ ها و عراده ها ورمه ها و دارائی دارند در مجلس سبها داخل میشوند. ازین جمله معلوم میشود که "جرگه سبها" مخصوص طبقۀ اعیان و بزرگان قوم و مملکت مد ققین در اطراف مفهوم مجالس فوق الذکر بصورت های مختلف اظهار نظریه کرده اند و بعضی هر دوی آنرا عبارت از یکنوع مجلس میدانند و میگویند که اریاها در عصر ویدی بلا استثنا در همه مجالس خود شامل شده میتوانستند ولی باز هم به فرق آنها قرار یکه بالا شرح داده شد اظهار نظر کرده اند، در مجلس دو می یعنی در "جرگه سمیتی" شخص پادشاه هم شامل میشد. "زیمر" Ziumer میگوید که پادشاه در مجلس "سمیتی" انتخاب میشد ولی بدون شبهه مجلس سبها هم در مورد انتخاب شاه بی مد خلیت نبود چنانچه یک فقره ریگ وید میگوید "همه مردم ترا به پادشاهی انتخاب کرده اند" و این نتیجه رأی تمام توده مردم است که در مجلس های سبها در قریه ها در انتخاب پادشاه خود اظهار رأی کرده اند.
چیز دلچسپی که هنوز درمیان قبایل افغان موجود است وجود مقرراتی است که در جرگه های قومی و قبیلوی خویش ازان کار میگیرند. این قوانین مانند لندی های پښتو که شاعر آن معلوم نیست وضع کننده معینی ندارد و حتماً در آن از مقررات قدیم جرگه های سبها و سمیتی آثار زیاد موجود است و در جمع آوری آن باید صرف مساعی زیاد بعمل آید.