هوویشکا

هوویشکا که در اثر تغییرات رسم الخطی هوشکا هووشکا هم یاد شده در میان شاهان سلاله دوم کوشان بعد از امپراطور کنیشکا نسبت به دیگران معروف تر است.

موسیو کنو او را در اوائل جنرال بزرگی تصور میکند که از طرف کنیشکا برای فتح کشمیر تعیین شده بود. مشارالیه او را بطور احتمال برادر واسیشکا دانسته مینویسد که بعد از رسیدن برادر خود به مقام امپراطوری یا بعد از وفات او اولاً در حوالی سال 33 در ولایات شرقی حکمران یا نائب السلطنه گردیده. نا گفته نماند که مشارالیه پیش از سال 40 بمقام امپراطوری (راجاتا راجا) نرسیده و هنوز فقط عنوان "مهاراجا دواپوترا" یعنی "شاه پسر آسمان" داشت. مستر کنو به این عقیده است که تا سال 40 هوویشکا خود را کاملاً علیحده و مستقل نساخته و بعد از ین تاریخ شروع به ضرب سکه .نموده پیشتر متذکر شدیم که هوویشکا در قسمت های هندی و کنیشکای دوم در قسمت های آریانا به سلطنت رسیده بودند. اما چندی بعد یا واضح تر بگویم بعد از سال 40 در قسمت های آریانا هم نفوذ پیدا کرد چنانچه در سال 51 به عنوان امپراطور در کتیبه وردک(28) یاد شده است و این خود بهترین دلیلی است که حکمفرمائی و آمریت هوویشکا را در افغانستان شرقی آنوقت و هند ثابت میکند در نتیجه حفریات پارسال [1316] از بگرام مسکوکات هوویشکا به کثرت یافت شده است. ونسنت سمیت (29) قلمرو نفوذ او را از کابل تا کشمیر و ماتورا انبساط میدهد هو ویشکا مانند جد خود کنیشکا در انبساط دیانت بودائی و تعمیر عمرانات مذهبی شوق مفرطی داشت و در ماتورا معبد با شکوهی بنام خود آباد نمود اما با وجود این هم احترام و پرستش سائر ارباب انواع در عصر او هم آزاد بود چنانچه در سکههای او "هراکلس"، "سراپلیس" ، "سکاندا" ، "ویز لکها" ، "فارو" (رب النوع آتش) و بسیاری از ارباب انواع دیگر هم نمایش یافته اند. این مثالها بخوبی ارائه میکنند که با وجود انبساط و شیوع خود دین بودائی در عصر کوشانی ها تنها مذهب "آریانا" نبود بلکه پهلوی او ارباب انواع هندی باختری یونانی همه پرستش میشدند. منتها بودیزم با معابد بزرگ و کثرت علمای خود نسبت به دیگران با عظمت جلال معلوم میشد و شاهان کوشانی هم نظر به اهمیت آن بیش از پیش در کثرت عمرانات و تقویه روح مذهبی آن میکوشیدند.