شرح حال منهاج سراج

درکابل مجموعه خطی بنام مجمع المضامین دیده شد که آنرا قمرالدین خان کوکب برای جهانگیر درهند نوشته است، تاریخ تحریرآن ۱۰۲۲ ه است، وغالبأ بخط خود کوکب باید باشد. درقسمت اول این کتاب که مبنی برشرح احوال شعرای قدیم هند مخصوصا دربارالتتمش و قباچه است،راجع باحوال وآثاراسماعیل زرریس چنین نويسد: «این یکه تازمیدان بلاغت را در شرح حال منهاج سراج جوزجانی رساله مستوفانی است (۱) ...» راجع با این رسانه که زرريس نوشته باشد، اکنون معلومات دیگری ندارم و نه سراغی ازان دردست است، ولی محمدعوفی این شاعر را بنام جمال الشعراءاسماعیل بن ابراهيم الغزنوی المعروف به زرریس، دارای عذوبت وجزالت کلام داندو دوغزل پارسی ازوی نقل کند که این یکی ازآن:

جان هرشراب وصل کزو نوش میکند

دل حلقه یی ززلفش درگوش میکند

(۱) ازنسخه خطی مجمع المضامین که جناب گویا اعتمادی درکابل بمن وانمود و این نکنه را اشارت فرمود. يك نسخه خطی ناقص مجمع المضامین درمجموعه مرحوم شیرانی درکتب خانه دانشگاه لاهورموجود است ومرحوم پروفیسرمحمد شفیع بدون ذکرنام مولف درمقدمه تذکره میخانه طبع لاهور۱۹۲۶ م ازآن ذکری دارد،وگوید که درمسغنه ۱۰۳۵ ه تاليف شده، حال آنکه نسخه آقای گربا دز ۱۰۲۲م نوشته شده است.

تعلیقات                                               تينگويا تاينگوطراز                                                      (۳۸۳)

هرروزچند باررا ازفراق خود

ازعقل می ستاند و بیهوش میکند

برکس مباد آنکه برین سوخته جگر

آن عارض وکلاله شبوش میکند

گویم زجورهجرش فريادها کنم

بازماديد وصلش خاموش میکند

ناکام ببین که ازبن دندان می کنم

هربد که برمن آن رخ نيكوش میکند

هرساعتی که یاد غمش میکند دلم

روزم سميه زنوربنا گوش میکند

چشمم سپید کرد ززلف سیاه خود

روزم سیه زنوربنا گوش می کند (۱)