بنيان
( تکمیل تعليق نمبر ۴۳)
اديب شرف الدين عبدالله وصافي الحضرة درتاریخ تجزية الأمصارتاليف ۷۰۲ ھ بنیان را درکوه جود فکرمی کند ( ايليوت ۳/۳۶ ) وضيآ برنی درتاریخ فیروزشاهی (۱- ۳۶۳) شخصی را بنام مولانا حمیدالدین بنیانی اسم برده است،راورتی این شهررا بین وادی کرم وجه مهم درنزدیکی های کوه جود قرارمیدهد، وبا قید شبهت ازبنیان نه میلی جنوب
(۴۱۴) بنیان.... تعلیقات
شرق خانپور دراراضی گهکر،ونیز بنیان نام قريه یی شش میل درجنوب غرب هری پورضلع هزاره افتاده نام می برد.
ولی چون بنیان شهری معروف و بزرگی بود، نمی توان آنرا با روستا های کوچکی که دربالا ذکرشد تطبیق کرد.البته تعیین اگزیتیرهند (ج ۱۶ص ۴۹) بجاست که آنرا بنون کنونی دانسته است.
لنگورتهه ديمزدرمجله آسیایی ۱۹۰۸م (ص ۳۹۰) گوید که ازسلطان التمش سکه هائی که دربنیان ضرب شده دردست اند، وبنيان همین بنون کنونی اند.
(حواشی هود يوالابر ايليوت ۲/ ۷۲۰ )
بقول شرف الدین ایزدی تیمورلنگی در رمضان ۸۰۰ه کوهسارکتور( نورستان کنونی) رافتح کرده وازراه پنجشيربه پروان و کابل آمد،وازطرف ولایت جنوبی کابل وگردیز به وادی ایریاب که دران ملك محمد برادرلشکرشاه اوغانی وموسی اوغانی حکمرانی داشتند و به خطه شنوزان رسید، وازآنجا به قلعه نغر وبانو رفت و بعد ازآن ازآب سند گذشت.
(ظفرنامه ج ۲ ص ۳۴ ببعد ، تهران ۱۳۲۹ ش)
در شرح فوق ایریاب وشنوزان همین ایریوب وشلوزان کنونی وادی کرم است، ونغررا بابر درتزك خودهم ذکرمی کند که ازهمین راه گذشته بود. اما (بانو) حتما همین (بنون) کنونی است، که آنرا بابنيان تاریخی تطبيق کرده می توانیم.
طوریکه درتعلیق ۴۳ اشاره رفت، مورخ عرب احمدبن يحيي البلاذری (متوفی ۲۷۹ ه) درشرح فتوحات اسلامی بعد از کابل دوجای را بنام های (بنه) و ( الاهوار) ذکرکرده و گوید:
«درعصرمعاویه سرلشکر مسلمانان مهلب بن ابی صفره درسال چهلم هجری درثغورکابل پیشرفت، و تابنه والا هوار رسید، که بین کابل وملتان واقع اند.»
( فتوح البلدان ، ص ۴۳۲)
این بنه والاهواررا برخی ازمورخان با( بنون) و(لاهور) کنونی پنجاب تطبیق کرده اند،ولی اگرما این نکته را درنظر بگیریم، که لشکریان اسلامی درعهد بنی امیه و سال(۴۰ ھ) ابدآ واصلا از دریای سند نگذشته و به لاهورنرسیده اند، وهندوشاهیان تاعهد سبکتگین.
تعلیقات بنیان.... (۴۱۵)
وسلطان محمود درویهند.( هند کنونی کنار راست سند نزدیک اتك) مرکزیت داشتند، پس نمی توانیم بنده رابنون والاهوار را لاهور کنونی بدانیم.
ازشمال پشاوروحوزه اشنغرسرزمین سرسنبروشادابی تاسواحل ابادین (سند) شرقا افتاده که مردم آنجا بزبان پښتو آنرا (هواره) می گفتند،وبابردرتزك خود ترجمه آنرا بزبان فارسی (همواری) نوشته یعنی برزمینی که سطع آن همواراست.
این کلمه همان الاهوار بلاذری است، که بقاعدة عربی الف لام تخصيص برآن داخل شده ومعلوم است که درزمان قدیم به همین نام موسوم بود.وچون درحدود ۸۰۰ ھ مردم يوسفزائی درآنجا پراگندند،آنرا به نام دیگر پښتو که عینامراد ف و هم معنی هوار قديم بود (همه) گفتند، و همه نیزدرپښتو و همان هوار قديم و همواری بابرباشد ومورخان پښتون بعد از حدود ۱۰۰۰ ه آنرا بنام سمه نامیده اند،چنانچه در تذکره و مخزن اخوند درویز دو تواریخ افغانیه حسین خان و تواریخ رحمت خانی پرمعظم شاه و تاریخ مرصع افضل خان خنت همین بسمه بنظرمی آید.
دلیل دیگر که برای این تطبيق لسانی دردست است اینست که درهمین سرزمین هوار قديم (الاهوار بلاذری) جائی تاکنون بنام لاهور موجود است، که مصحف همان هوار باشد، و درنزدیکیهای آن همان و پیوند باستانی بنام هند افتاده و نيز بفاصله نه و ده میل جائی بنام بنه دهیری درعلاقه سلیم خان و توقالی در دومدلی غرب نهراتوماتی بنظرمی آید، که باید همان بنه البلاذری باشد ( کتاب افغانان یوسفزئی ازالله بخشي یوسفی، ص ۲۵۷ بزبان ازدو طبع ۱۹۶۰م چاپ دوم) .
چون (بنون ولاهور) پنجاب را نمیتوان بابیان بلاذری تطبیق داد بنابرآن با غلبه احتمال همین بنه وهوار (سمه) سرزمین یوسفزای را بامقامات تذکوره درفتوح البلدان بلاذری تطبیق کرده می توانیم. و درینصورت باید بنيان مورخین مابعدهمین ( بنون ) باشد،والله اعلم.
مخفی نماند که بابراز(بنو) ذکر مکرردارد، که همين بنون کنونی است،مثلا میگوید: قرار یافت که افغانان نواح بنووبنگش را تاخته براه زغروفرمل برگرفته شود (تزك بابر ۹۲ به مجرد برآمدن ازکوه های
(۴۱۶) عین الدین تعلیقات
بنگش، بنودرنظرآمد،جای همواری واقع شده، شمالی اوکوهستان بنگش و نغراست،رود بنگش از بنومی برآید باین آب مهم و راست،جنوبی او چوپاره وآب سند است،شرقی او دينكوت است و غربی او دشت که دارو تاك (ظاهر أدور به دو فتحه) همه می گویند. از قبایل افغانان کرانی وسوروعیسی خیل و نیازی این ولایت رامی کارنید(ص ۹۴)
توضیح: نام نغردرعهد سلطان مسعود از طرف بیهقی نیز ذکرشده ص ۶۵۹) که امیرمحمد درآن محبوس بود واین قلعه بقول یاقوت شهری بود در بلاد سند که بین آن وغزنين شش روزه مسافه بود.