د کاپيسي وروستیہ ورخي

 کاپیسي، دکاپيسا مرکز دی چي نتن ورخ دیگرام، کوهستان او کوهد امن په منخ کی پروت دی، داخای شه یواخی دپیریوبه اوږ دو کی دافغانستان يو مشهور شار و، بلکي په بیلابیلو دورو کي له يو تاتيانونيولي تسر کوشانیاتو پوري دافغانستان پلازمینه پاپاینخت پاتي شوی دی داچې خه وخت بگرام دپایتخت مقام ترلاسه کری دا داسي يوه پوښتنه ده چي پخواني وختونه به ذهن کي گرخي او په دې ډول خواب وركولامی شوکله چې ديونـان باختري پاچاهان د رسیتی) قومونو تر فشار الاندي راغلل مجبور شول چي ابکتر، بلخ او وكتریان باختر نه کنه وکری دوی دهندوکش جنوب پلو ته ښکنه راغلل اوبرج عبداله سره نژدي ي توی شاهي بار، جوړ کړ چې ددې دجورولو نسبت پخپله سکندر ته وركوي یعني اوستی بگرام پورته ياده شوي کاپیسي چيني ماخذ و لیکلي به دفیقه توگه ویلای شو چې ( هيلو کلس) ديونان باختري وروستی پاچا دیچې له بلخ نه کاپیسي ته راغلی دی اوددويمې پيړۍ له پيل نه کاپيسې مرکزي اودپایتخت حیثیت پیداکری دی دپونان باختري پاچاهاتو پوه نیمه پیری له کاپیسني شه دافغانستان په دیرو خایونو اوهند باندي سلطتت کری دی. او لكه دیونانیانو په خیر کوشانیان هم په لومړی مسيحي پیری کي له باخشر ته دهندوكش وجنوب لور ته راغلي دي اوپه کاپیی کي بی دباختریبونانیانو خای نیولی دی اوه لوي کتیشکا پر وخت بگرام ديو لوي با عظمته مرگز په حیث و پیژندل شو او همدا ځای دکوشان شاهاتو داوږي مركز وتاكل شو وروسته دلویرگوشانیانو خخه وروگو گوشانیانو پازگید اراتو، أوبیا وروسته ترهغر خانگو لكه يفتياتو هم همداخای دهرکز په حيث وتاکه يوتن چيناتي گرخندوی چې به اوومه مسيحي پيږی، کي يې کاپیسي په خپلو سترگو ليدلي ده

هبوان تسنگد دی هغه وابی چی په ۶۳۲ كال کي له بامیاتو څخه کوهستان او کوهد امن نه ورغی او پوره بوه میاشت هلنه دبار ترشنگد پائي شو، دهغه دیادښتونو له مخي داوخت سلطننی کورتی کشاتریه، یاد يدله چي لغوي معنايي جنگیالی نجيا، وه اوعبارت درگوشان أويفتلي، کورنی څخه وو چي داد گوشان اويغتل له کورنيو څخه یوه مشترکه کورنی وه اوكله چي هيوان تستگ په ۶۴۴ كال کی له هند څخه بیرته راستنیده داکورتی په کاپيسي كي واكمنه وه او بگرام لا تر دي وخته خپل دپاینخت حیثیت دلاسه شه و ورگړی کله چي داسلام دپن مبلغين اولبكري لويدیخ افغانستان کې خرگندي شوي اود سیستان په خینو برخو لکه ازرنگ، زالق، کرکویه کې مخ په وراندي راغلي تردي وخته بگرام خپله دمرگزیت اوپایتخت حیثیت درلود مگر د کابل ښار چې دغرونو په لرلو او دلوبي کلا په موجودیت دسوق الجينی له مخي تر بگرام شه ويس غوره وء، شو په دي وجه دبگرام اهمیت پوڅه کم دثقل اواداری مركز خصوصا دنظامی چارو مرکز کابل گر خیدالی و، پرد فه اساس رتبپل شاهان چی گوشان اویفتلي و دي بنار له استحکام څخه په غرونو کي له دپوالو څخه چې ديقتليانو په وخت کې جوړ شوي وو داسې ګټه پورته کړه چې تقریب دکاپيسي نوم دخلکو هير شو، چي د عربو په مقابل کي نولي منابع دهمدي خای څخه دمقاومت كبسي گوي لکه څنگه چي دچینی گرخندوی پیاد پتونه شهادت ورگوي داوومي پیسی ددويمې نيمايي په پيل کې دعربي خواکونو دموجودیت په وجه کاپیسې ته دتلو راتلو لارهلابنده نه وه په دې لحاظ داوومې پيړۍ په دویمه نیمايي اود ۸ پیړی جریان چيني منابع له کاپیسا څخه اوهمد ارنگه عربي منابع له کابل څخه د كيسي به ول راخلي. ددي وجه داده چی چینايانو دکاپیسا د دولت کی پن په ملاثر داگلمه ویره په خپلو دفانرو کي ثبت او تکراروله او عربانو چي د کابل استحكام او مقاومت لاره تولدغه ځايه يې ډېري خبري گري دي حقیقت دادی چي کاپیسي چې دخپل عمر او تاریخ وروستی شپي ورخي پوره کولي دکابل دسوق الجبشي موقعب راندي بی ارزیته شر اورنبیل شاهان چي پخپله د نظامی فوخوتو قوماندانان هم وو دکابل په مقابل کې يې دکاپيسي ارزښت له منځه يوړ ، په دې کې شك نشته چې دکاپیسا مرکزیت دکابل په وراندي په یوناخاپی نوگه له منځه نه دی تلی په دي دول چي كاپيسي بود پني اومذهبي مرگزیت لازه اوكابل پو نظامي أوسوق الجيشي ارزیت درلوده اودي دواړو شر پوي مودي خپله موازنه په مناوي توگه سائلي ده او دیر نه مثال ددي ثبوٹ له پاره دانظربه ده چې پورته بي پادونه وشوه ځکه چي په عین وخت کې چينايي منابع له يوخايه اوعربي ماخذ له بل ښار نه خبرې اوڅرګندونې کوي او داپخپله څرگندوي چي دي دوارو بارونو شهرت درلوده په دي ترئیب چی کاپیسا ورو،ورو مخ په زوال و ، اوكابل دعربو بريدونو اوقدرت دترلاسه کولو په وجه مخ په پياوړتیاو پر ۷۵۱ او ۵۶۹ کلونو چی اوو گونگد پل چینی گرخندوی گندهارا ته راخی تر دي وخته هم کاپیسي مرکزيت لري اودامسئله دموسیوفوشه به نظر ثر ۱۷۶ هجري گال او ۳- ۷۹۲ میلادي کاله پوري دوام كوي اود اهغه موقع ده چي ابراهيم دجبرئيل زوي مرفضل ديحپی زوی برمگی دخراسان والي د فوریشد بعني دغورېند له دري څخه پر کاپیسا حمله و گړه دار مذهبي ودانی يي وراني كړي له دغه تاریخه وروسته دکاپیا اوگاپیسی نوم چاوانه خست، پرته له البيروني څخه چی هغه په خپل مال الهندگي باد گری دی أوهغه هم دیوی گیسي په وول چي ديخوائیو وختوتو حکابت کوي لکه خرنگه چي مو پادونه و کره پردغه وخت دکابل نامه به عربی ماخذونوگی شهرت درلود. اورتبل شاهان په همدعه بار کی اوسیدل، خوتر کومه خایه جي مو وليدل علت بي بواخي دسوق الجيشي والی دی اويس په هر حال قرایسن په دي دلالت كوي چيه ۸ مې پیړی په پای اود مي مسیحي پیری، په پیل کگی دافغاتستان مرکز بيخي له کاپیني څخه کابل ته منتقل شوی دی اودکاپیسې ښار څه دپاسه زرکلونو مرکزيت کابل ته پرېښودلی دی. تر هغی وروسته بیا منابعو د کاپیسی نوم هیر کری دی. اود کابل نوم عمومیت بید اکریدی.