حکمرانان افغانستان در شاهنشاهی بابر
بابر در هندوستان بفتوحات شانداری نائل آمد و بساط سلطنت لودی را برچید و از دربار خود حکمرانان و رجال کاری را به اداره امور افغانستان فرستاد که از آن جمله خواجه کلان را به حکومت غزنین و گردیز گماشت، و مشار الیه روز پنجشنبه (۲۰) ذیحجه (۹۳۳ه) بطرف کابل حرکت کرد، یک سال بعد در نهم رجب (۹۳۳ه) شهزاده همایون را به حکمرانی کابل و بدخشان فرستاد و در سال دیگر شهزاده همایون در بدخشان سلطان اویس را با خود همراه ساخته و با چهل هزار کس بسوی سمرقند عزیمت کرد ولی بابر چون این حرکت را قبل از از صاف نمودن تمام هند پیش از وقت میدید به همایون فرمان داد که با حکمرانان ماوراء النهر صلح کند، و همایون بعد از گذشتن یکسال دیگر امور بدخشان را به یکی او خویشاوندان خود که سلطان اویس نامداشت سپرده و خود از راه کابل بحضور بابر رفت، و میرزا کامران برادرش که حکمران قندهار بود درین سفر در کابل با همایون ملاقات کرد(۹۳۵ه).
چون همایون بعد بدربار بابر رفت، سلطان سعید خان یکی از خوانین کاشغر و اوزکند فرصت را غنیمت شمرد و به تسخیر بدخشان شتافت، ولی پیش از آمدن سعید خان برادر همایون شهزاده هندال میرزا به بدخشان رسیده و آنرا مستحکم ساخته بود، سعید خان قلعۀ ظفر را که مقر حکومت بود تا سه ماه به محاصره کشید و بدون نیل مرام پس بکاشغر بر گشت چون بابر از تاخت سعید خان بر بدخشان آگهی یافت، سلیمان میرزا را که به سعید خان نزدیکی داشت به حکومت بدخشان گماشت، وقتیکه سلیمان به بدخشان میرسید، سعید خان از فتح بدخشان مأیوس گشته و بکاشغر رفته بود، بنابران هندال میرزا بدخشان را حسب حکم بابر به سلیمان میرزا سپرد، و خود متوجه هند گشت، و مدتی در سلطنت گورگانی اولاد سلیمان در آنجا حکمرانی نمودند(۴۴), اما در قندهار هم بعد از آنکه شهر مذکور از طرف شاه بیگ ارغون قرار مقاوله قندهار در سال (۹۲۸ه) بشرحیکه گذشت به بابر سپرد شد شهزادگان بابری حکمرانی داشتند، که از آن جمله کتیبه کوه چهل زینه کندهار بما چنین توضیح میدهد، که بعد از فتح قندهار از حضور بابر شهزاده کامران بحکمرانی قندهار گماشته شد و بعد ازان کامران قندهار را به شهزاده عسکری برادر خود سپرده و عسکری پیش طاق چهل زینه در کوهسار قندهار بسال (۹۳۰ه) بنا نهاد و تا (۹۵۳ه) بپایان رسانید(رجوع به منظره ۹۱) و ازین بر می آید که شهزادگان مذکور در ایام حیات بابر در قندهار صفت حکمرانی داشتند(۴۴)