32

تیاری برینانیه برای مفاهمه

از کتاب: تاریخ تجزیه شاهنشاهى افغان ، فصل ششم

اگر چه بریتانیه بعد ازین تغییرات جزوی را در تجاویز خود وارد کرده و آنرا وسیلۀ قبول ایسوالسکی و زار ساختند، ولی مقامات وزارت حربیه با آن مخالف بودند. بنا بران سر ایدوارد گری به تاریخ ۲۶ اگست ۹۰۷ ۱۹۰۷م برای کشایش مذاکرات به نیکولسن چنین تلگراف داد: "امید دارم دولت روسیه بخاطر داشته باشد، که مطالب عمدۀ غیر مستقیم درین معاهده پوشیده است، زیرا ما عقیده داریم، که اگر چنین یک موافقه راجع به امور آسیا با وضع دوستانه انجام یابد، پس در آینده نیز کلیه مسایل متعلقه بچنین وضع غیر مخالفانه در فضای مودت حل خواهند شد. و اگر اکنون این موافقه صورت نگیرد در آینده نیز این انتظار و آرزوی ما بر آورده نخواهد شد" (کتاب مذکور ۴/۵۶۴). اختلافات طرفين بالآخر تصفیه گردید و معاهده راجع به ایران و افغاستان و ثبت در پترسبرگ از طرف نیکولسن و ایسوالسکی به تاریخ ۳۱ اگست ۱۹۰۷م امضا شد که متن آن در اسناد بریتانوی (۴/۶۱۸/۶۲۰) و اوراق پارلمانی ۱۹۰۸م  ۳۷۵۳CXXV  به تفصیل آمده است.

درین معاهده دولت بریتانیه دربارۀ عدم تغییر وضع افغانستان تا وقتیکه روسیه متصرفات امیر را خارج از منطقۀ نفوذ خود بشمارد، اطمینان داده و متعهد شده است که امیر را بر خلاف منافع روسیه نخواهد انگیخت و آنرا رصد دگاه حفاظت هند قرار نخواهد داد، و مقابلتاً روسیه نیز قبول نمود که تمام روابط سیاسی خود را با افغانستان، بوسیلۀ دولت بریتانیه اجرا داشته و صرف برخی از مسایل مقامی غیر سیاسی را با مامورین افغانی مستقیماً مذاکره نماید. در بارۀ تجارت نیز بر اصول مساوات طرفین موافقه شد.1

ایسوالسکی با سرعت تمام نشر این معاهده را آرزو داشت، ولی سر ایدوارد گری گفت: که مسوده معاهده قبلاً از طرف حکومت هند به امیر افغانستان فرستاده شده و باید بعد از رسیدن آن نشر گردد، اگر چه ما بموافقت امیر بمواد این عهد انتظار نمی کشیم.