خاندان کنیشکا

پیشتر هم قبل از تذکر اسمای شاهان کوشانی متذکر شدیم که معمو ولاً علمای تاریخ سلاطین کوشان را به دو دسته تقسیم نموده اند یکی خانواده کدفیزس و دیگر خانواده کنیشکا. از خانواده اولی فقط دو نفر آن در تاریخ معروف است چنانچه تفصیل وقایع مربوط آنها گذشت با وضعیت موجوده معلومات خود مؤرخین برین عقیده اند که بین دو خانواده شاهی کوشان وقفه ئی تقریباً ده ساله بعمل آمده. یعنی خانواده دوم کوشانی که عبارت از خانواده شاهی کنیشکا باشد فوراً بعد از اعضای خانواده اولی بسلطنت نرسیده بلکه بین آنها در سلسله های وقایع تاریخی سکته یا گسیختگی موجود است. بهر جهت این دو خانواده اگر چه از حیث عرق و نژاد با هم اختلاف ندارند و شاهان هر دو دسته بنام سلاطین کوشانی یاد میشوند، باز هم چون در اطراف آنها غور شود یکعده مباینت هائی دیده میشود که اسباب تقسیم ایشان به دو خانواده مجزی شده است.

نا گفته نماند که اختلافاتی که در اثر مطالعات بین این دو خانواده شاهی کوشان یافته اند، وجود وقفه تاریخی را بین آنها مستلزم میسازد این اختلافات قراریکه واله دوپوسن فرانسوی (20) مینگارد، قرار آتی است سلسلهٔ شاهان اخیرالذکر اگر چه مانند متقدمین خود یعنی خانواده کدفیزس کوشانی و "دوا پوترا" یعنی به عرف خودشان پسر آسمان میباشند در چیزهای ذیل با ایشان اختلاف کلی دارند: 

1- نام های شان به کلمۀ "ایشکا" یا "اشکا" تمام میشود. 

2- در مسکوکات آنها که بیشتر بشکل طلا ظهور میکند ، زبان یونانی در رسم الخط خروشتی دیده نمیشود بلکه زبان "سیتی" (لهجه ئی از السنه تخاری) برسم الخط یونانی بمیان می آید.

3- در مسکوکات شان تصاویر ارباب انواع متعددی نمایش یافته که عده آن خیلی زیاد است.

4- کتیبه هائیکه از آنها در اقطار امپراطوری کوشانی دیده شده وسعت قلمرو آمریت آنها را ثابت میکند.

5- مسکوکات خود کنیشکا قرار ذیل : (سال سوم، سال هجدهم کنیشکا تاریخ خورده) و جانشینان او تاریخ مسکوکات خود را با ارقامی تعین نموده اند که گویا تاریخ جلوس کنیشکا را مبدأ گرفته و به اساس آن ادامه داده است. 

6- معذالک قراریکه مستر توماس اظهار میکند این وقفه شبه ئی در قرابت عرق و نژاد ایشان وارد نمیکند زیرا علاوه بر یکنواختی ،لباس، تشابه زیادی بین تصویر و قیافه "ویما کدفیزس" و "کنیشکا" موجود است و این خود بزرگترین دلیلی است که اشتراک عرق و نژاد هر دو خانواده را ثابت میکند.

حالا که مسئله نژادی هر دو خانواده شرح یافت، به ذکر اسامی و شرح سلطنت اعضای خانواده دوم کوشانی .میپردازیم چون مؤسس این خانواده کنیشکا است اسامی احفاد و جانشینان او به کلمۀ "ایشکا" یا "اشکا" تمام میشود.