کنیشکا حکمدار بزرگ کوشانی افغانستان معبدی را در زایشگاه بودا ساخته بود

اخیر ادارۀ باستان شناسی هندوستان حفریات پنج سالۀ خود را پیپ رهوه هند شمالی  انجا داده و به کشف یک کتابۀ زبان پالی برسم الخط برهمی موفق شده است که در عصر کنیشکا پادشاه کوشانی نوشته شده و دران خود را دیوه پرتره (پسر خدا )نامیده است.

درین کتابۀ برهمی که برگل پخته مدور نوشته شده چنین گوید که این پرستش گاه را کنیشکاه بخواهش راهبان در کاپیلاو ستو بساخت.

این شهر که مسکن شاه شود و دهنه حکمران سکیه ها و پدر بودابود همان شهریست که بودائیان آنرا مولد بودان پنداشته اند، و زائران چینی فا- هیین در سنه (۲۰۰م) و هیون- تسنگ در (۶۲۹م) هم به زیارت آن آمده و در سفر نامه های خود ذکر کرده اند و اکنون در حفریات باستانشناسی ابعاد این شهر وسیع و مکشوف گردیده است که در آنجمله دو بنای بزرگ خشت پخته هم دیده می شود.

علمای باستان شناسی از مطالعۀ این آثار اکنون بدن شک میگویند که این شهر مسکن حکمران ساکیه ها پدر بودا بوده است.

این دانشمندان از سال (۱۹۶۲م) تحقیقات خود را برای کشف مولد بودا یعنی شهر کاپیاتسو در موضع تیلاوره کوت نیپال آغاز کردند ولی هیچ اثری را نیافتند که موید بودن کاپیلا وستو در آنجا باشد 

میرمن دکتور مترا مدیر شعبۀ انبیۀ باستان شناسی هند که این حفریات را انجام داد بالاخره بچنین نتیجه رسید که مولد بودا کاپیلا و ستو باید در پیپ رهوه باشد و بنابرین مطالعات و حفریات باستان شناسی را درین جا تمرکز داد.

یکی از زمینداران محلی اینجا (و-س پیپی) در سنه (۱۸۹۸م) یک گوشۀ ستوپه اینجا را کنده در جملۀ آثار نفیس دیگر صندوق بزرگ سنگ ریگی را یافت که دران پنج حعبۀ دارای نوشته بدست آمد.

این کتابه ها به تعابیر مختلف خوانده شد که دران ذکر بودا و ساکیه ها دیده میشد و متعلق به قرن سوم قبل میلاد بود در حالیکه بودا در قرن پنجم ق م وفات یافته بود.

چون تطبیق این مسائل مشکل گشت برخی از دانشمندان بوجود دو کاپیلاوستو معتقد شدند که یکی از طرف فا-هین دیده شده و دیگری را هیون- تسنگ تذکار داده است.

آقای سریوستوا دانشمند باستان شناسی هند گوید: که شاید کتابه های خشتی مکشوفه پیپی از جای دیگر بدینجا آورده شده باشد و ما دو کتابۀ دیگر جعبه خشت پخته اصلی  ررا یافته ایم که بران فرامین بودا نوشته شده وهم سه قاب دیگر بدست آمده که دران خاکستر نهاده بودند. چون در کتابه پالی خشت پخته مدور باوضاحت نوشته اند که اینجا کاپیلا وستو (مولد بودا) است بنابریان اکنون برای باستان شناسان شکی نمی ماند که پیپ و رهوه مولد بودا بود و کنیشکا حکمدار کوشانی افغانستان در آنجا معبدی را بنا کرده ووسعت سلطنتش تا نهایات هند شمالی و پیپ رهوه هم رسیده بود.

(درین مقاله از یک خبر منتشرۀ روزنامۀ تایمز آف اندیا ۲۴ جنوری ۱۹۷۵ ص ۶ استفاده شده است )(۱)