نثر دری

‫در ﻋﺼﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮﺷﻌﺮ دری ﻧﺜﺮ ﻧﯿﺰ رواج ﯾﺎﻓﺖ و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺜﺮ دری ﻧﻮﺷﺘﻪ وﯾﺎ از ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺮ ﺟﻤﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ازان ﻛﺘﺐ ﲟﺎ رﺳﯿﺪه وﻋﺪه ﯾﯽ ازﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺜﺮ اﯾﻦ دورة ﺑﺴﯿﺎر روان وﺳﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻜﻠﻒ وﺗﺼﻨﻊ را در ان راه ﻧﯿﺴﺖ وﻛﻠﻤﺎت ﻋﺮﺑﯽ ﻓﺮاوان دران راه ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ازﻛﺘﺎﺑﻬﺎی ﻗﺪﯾﻢ ﻧﺜﺮﻓﺎرﺳﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮﻗﺮآن ﺗﺄﻟﯿﻒ اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺟﺒﺎﯾﯽ ﻣﻌﺘﺰﻟﯽ)‪٣٠٣-٢٣٥‬ﻫ( وﻛﺘﺎب ﻣﻌﺎﳉﻪ ﺑﻘﺮاﻃﯿﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ‬

‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺒﺮی )ﺣﺪود ‪ ٣٥٠‬ﻫ( ورﺳﺎﻟﺔ ﻟﻐﺖ ﭘﺎرﺳﯽ اﺑﻮ ﺣﻔﺺ ﺳﻐﺪی وﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﺎﻣﺔ ﺑﻬﺮاﻣﯽ ﺳﺮ ﺧﺴﯽ‬

‫وﺷﻬﻨﺎﻣﺔ ﻣﻨﺜﻮر اﺑﻮاﳌﺆﯾﺪ ﺑﻠﺨﯽ ﺣﺪود )‪ ٣٢٠‬ﻫ( وﺷﻬﻨﺎﻣﺔ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻠﺨﯽ )ﺣﺪود ‪ ٣٥٠‬ﻫ( وﺷﻬﻨﺎﻣﺔ اﺑﻮ‬

‫ﻣﻨﺼﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺤﺮم ‪ ٣٤٦‬ﻫ از رواﯾﺎت ﻣﺎخ ﭘﯿﺮ ﺧﺮاﺳﺎن وﯾﺰدان داد وﻣﺎﻫﻮی ﺧﻮرﺷﯿﺪ‬

‫وﺷﺎدان ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه وﻣﻘﺪﻣﺔ ﻗﺪﯾﻢ آن اﯾﻨﻚ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎی اﺧﺒﺎر رﺳﺘﻢ ﺗﺎﻟﯿﻒ آزاد ﺳﺮ و ﻣﺮوی در ﺣﺪود )‪٣٠٠‬ﻫ( واﺧﺒﺎر ﻓﺮاﻣﺮز واﺧﺒﺎر ﺑﻬﻤﻦ وﮔﺮﺷﺎﺳﭗ ﻧﺎﻣﻪ‬

‫واﺧﺒﺎر ﻧﺮﯾﻤﺎن واﺧﺒﺎر ﻛﯽ ﻗﺒﺎد ﻧﯿﺰ ازﻛﺘﺐ ﻗﺪﯾﻢ ﻧﺜﺮ دری ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﺠﺎ ﳕﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻛﺘﺐ ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة ﻧﺜﺮ دری ﻛﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﺨﺔ واﺣﺪة ﺧﻄﯽ آن درﻛﺎﺑﻞ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ دری ﻛﺘﺎب ﺳﻮاد‬

‫اﻋﻈﻢ اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺣﻜﯿﻢ ﺳﻤﺮ ﻗﻨﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ درﺳﻨﻪ ‪ ٢٩٠‬ﻫ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و در ﺣﺪود ‪ ٣٧٠‬ﻫ‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮاﻣﯿﺮ ﻧﻮح دوم ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ از ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺰﺑﺎن دری ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ وﻣﺸﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ ‪ ٥٦‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻘﯿﺪوی اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮاﻧﯽ رﺳﺎﻟﻪ اﺣﻜﺎم ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﺎرﺳﺎ ﻣﺤﺮرة ﻗﺮن ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮی را اﺻﻞ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب داﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫وﻟﯽ ﺑﻌﺪ ازﻛﺸﻒ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﺳﻮاد اﻋﻈﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛﻪ اﺛﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﺎرﺳﺎ ﻫﻤﺎن رﻧﮓ ﻗﺪﯾﻢ ﻧﺪارد وﯾﻚ اﻗﺘﺒﺎس‬ ‫وﺗﻠﺨﯿﺺ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﻧﺸﺎی ﺧﻮد ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﺎرﺳﺎ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻛﺘﺎﺑﯽ ﺑﻨﺎم ﻋﺠﺎﺋﺐ اﻟﺒﻠﺪان از اﺑﻮ اﳌﺆﯾﺪ ﺑﻠﺨﯽ ﺑﻨﺎم ﻧﻮح ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺗﺎﻟﯿﻒ ﺑﻌﺪ از ‪ ٣٦٥‬ﻫ در ﺗﻬﺮان‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد وﻛﺘﺎب دﯾﮕﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ وﺗﻠﺨﯿﺺ وﺗﻜﻤﯿﻞ ﻃﺒﺮی ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ دری ﺳﺎده وﺷﯿﺮﯾﻦ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﻌﻤﯽ وزﯾﺮ‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻦ ﻧﻮح اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺪادش از ﺑﻠﻌﻤﺎن ﻣﺮو ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺣﺪود ‪ ٣٦٠‬ﻫ ﺑﺘﺮﺟﻤﻪ وﺗﺎﻟﯿﻒ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ.

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻋﻬﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻦ ﻧﻮح ‪ ٣٦٦ – ٣٥٠‬ﻫ ﯾﻚ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻋﻠﻤﺎی ﺧﺮاﺳﺎن از ﺑﻠﺦ وﻫﺮات‪،‬ﺳﯿﺴﺘﺎن وﻣﺎوراء‬

‫اﻟﻨﻬﺮﻛﺘﺎب ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﻃﺒﺮی را ﺑﺰﺑﺎن دری ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ در ‪ ٧‬ﺟﻠﺪ از ﺗﻬﺮان ﻃﺒﻊ وﻧﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻛﺘﺐ دﯾﮕﺮ ﻧﺜﺮ دری اﯾﻦ زﻣﺎن ﻛﺘﺎب اﻟﺒﺎرع در ﳓﻮم ﺗﺎﻟﯿﻒ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻗﻤﯽ درﺣﺪود)‪ ٣٦٧‬ﻫ(وﺗﻔﺴﯿﺮﻗﺮآن‬

‫ﻧﺴﺨﺔ ﺧﻄﯽ ﻛﻤﺒﺮﯾﺞ وﻛﺘﺎب ﻫﺪاﯾﺔ اﳌﺘﻌﻠﻤﯿﻦ در ﻃﺐ از رﺑﯿﻊ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺨﺎری ﺗﺎﻟﯿﻒ ﺣﺪود)‪ (٣٧٠‬وﻛﺘﺎب ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﺗﺎﻟﯿﻒ ﻓﺮﯾﻐﻮﻧﯽ ﺟﻮزﺟﺎﻧﯽ )؟( درﺳﻨﻪ )‪ ٣٧٢‬ﻫ( وﻛﺘﺎب ﻧﻮر اﻟﻌﻠﻮم از اﺑﻮاﳊﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ ﺣﺪود )‪ ٤٠٠‬ﻫ( وﻛﺘﺎب‬

‫اﻻﺑﻨﯿﻪ ﻋﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻻدوﯾﻪ اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻫﺮوی )ﺣﺪود ‪ ٤٠٠‬ﻫ( اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ اﯾﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﺑﺰﺑﺎن ﺳﺎده‬

‫وﺷﯿﺮﯾﻦ ﻧﺜﺮ دری ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﯾﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﺳﻪ ﳕﻮﻧﻪ از ﻧﺜﺮ ﻗﺪﯾﻢ دری را درﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﯽ آورﯾﻢ ‪.‬‬

‫از ﻣﻘﺪمۀ ﺷﺎﻫﻨﺎمۀ اﺑﻮ ﻣﻨﺼﻮری در ﻣﺤﺮم (٣٤٦‬ﻫ)‪:‬‬

‫اﯾﺬون ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻛﯽ ﻧﺨﺴﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻛﯽ ﺑﻨﺸﺴﺖ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬واورا ﭘﯿﺶ داذ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻛﺴﯽ ﻛﻪ آﯾﯿﻦ‬

‫داذ درﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﭘﺪﯾﺬ آورد او ﺑﻮد‪ -‬دُ دﯾﮕﺮ ﮔﺮوه ﻛﯿﺎن ﺑﻮذﻧﺪ وﺳﺪ ﯾﮕﺮ اﺷﻜﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮذﻧﺪ ‪.‬وﭼﻬﺎرم ﮔﺮوه ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن‬

‫ﺑﻮذﻧﺪ‪ ،‬واﻧﺪر ﻣﯿﺎن ﮔﺎه ﭘﯿﻜﺎرﻫﺎ ود اورﯾﻬﺎ‪ ١‬رﻓﺖ ازآﺷﻮب ﻛﺮدن ﺑﺎ ﯾﻜﺪﯾﮕﺮ وﺗﺎﺧﱳ ﻫﺎ وﭘﯿﺸﯽ ﻛﺮدن وﺑﺮﺗﺮی ﺟﺴﱳ‪.‬‬

‫ﻛﺰ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﯾﺸﺎن اﯾﻦ ﻛﺸﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻬﯽ ﻣﺎﻧﺪی وﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن اﻧﺪرآﻣﺪﻧﺪی وﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪی اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﻔﺮوﺗﻨﺊ )اذﻻل‬

‫واﺳﺘﻌﺒﺎد(ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﮕﺎه ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺑﻮذ وﺑﮕﺎه ﻧﻮ ذر ﺑﻮذ وﺑﮕﺎه اﺳﻜﻨﺪر ﺑﻮذ وﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ‪.‬‬

‫از ﺗﺮﺟﻤﻪ دری ﻛﺘﺎب ﺳﻮاد اﻋﻈﻢ ﻋﺮﺑﯽ ﺣﺪود ‪ ٣٧٠‬ﻫ ﻧﺴﺨﻪ ﺧﻄﯽ ﻛﺎﺑﻞ‪:‬‬

‫"اﻣﺎ ﺑﺪاﻧﻚ ﺳﺒﺐ ﺗﺼﻨﯿﻒ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﯿﺮاﻫﺎن وﻣﺒﺘﺪ ﻋﺎن وﻫﻮاداران ﺑﺴﻤﺮﻗﻨﺪ و ﺑﺨﺎرا وﻣﺎوراء اﻟﻨﻬﺮ ﮔﺮد‬

‫آﻣﺪﻧﺪ و) ﻣﺮدم( ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫اﺑﺎ واﺟﺪاد ﺗﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﻃﺮﯾﻖ ﺳﻨﺖ وﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻮده اﻧﺪ‪،‬اﻛﻨﻮن ﻫﻮاﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﯿﺪا ﺷﺪ و ﻣﺎرا ﺟﺎﺋﺰ ﺗﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ‬

‫ﺳﺨﻦ را ﺑﺎﻣﯿﺮ ﺧﺮاﺳﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬

‫اﻣﯿﺮ ﻋﺎدل اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﻣﺮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﻌﻔﺮ را وﺑﺎﻗﯽ ﻓﻘﻬﺎ را ﻛﻪ ﺑﯿﺎن ﻛﻨﯿﺪ ﻣﺬاﻫﺐ راﺳﺖ ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻨﺖ‬

‫وﺟﻤﺎﻋﺖ‪،‬آن ﻛﻪ ﭘﺪران ﻣﺎﺑﺮان ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﺋﻤﻪ و او اﺷﺎرت ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺨﻮاﺟﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪی وآﻧﺮا ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﯿﺪا‬

‫ﻛﻦ ﻣﺎرا راه راﺳﺖ ﺳﻨﺖ وﺟﻤﺎﻋﺖ‪،‬آن ﻛﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص( ﺑﺮان ﺑﻮد وﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎﺗﺼﻨﯿﻒ ﻛﺮد‪،‬اﯾﻦ ﻛﺘﺎﺑﺮا ﺑﺘﺎزی وﺑﻨﺰدﯾﻚ‬

‫اﻣﯿﺮ ﺧﺮاﺳﺎن آورد وﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮد‪،‬ﻫﻤﻪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪﻧﺪ وﮔﻔﺘﻨﺪ راه راﺳﺖ ﺳﻨﺖ وﺟﻤﺎﻋﺖ اﯾﻨﺴﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ اﻣﯿﺮ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻔﺮﻣﻮد ﻛﻪ اﯾﻦ ﻛﺘﺎﺑﺮا ﺑﭙﺎرﺳﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺎص راﺑﻮد ﻋﺎم را ﻧﯿﺰ ﺑﻮد وﻣﻨﻔﻌﺖ ﻛﻨﺪ و‬

‫ﻣﺬﻫﺐ را ﻧﯿﻜﻮ داﻧﻨﺪ واز ﻫﻮا وﺑﺪﻋﺖ دور ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪"...‬‬

‫از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﻌﻤﯽ وزﯾﺮ ﺧﺮاﺳﺎن در ﺣﺪود ‪ ٣٥٢‬ﻫ ‪:‬‬

‫"ﻛﺴﺮی ﻫﺮ ﺳﺎﻟﯽ ﺳﻪ ﺧﺼﯽ را ﺑﻔﺮﺳﺘﺎدی ﯾﻜﯽ ﺑﻪ روم وﯾﻜﯽ ﺑﻪ ﺧﺮزان وﯾﻜﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﺴﺘﺎن‪،‬ﺗﺎ از ﺑﻬﺮوی ﻛﻨﯿﺰك ﻣﯽ‬

‫آوردﻧﺪی – ﻛﺴﺮی ﺻﻔﺖ آن ﻛﻨﯿﺰ ﻛﺎن را ﺑﻨﻮﺷﺘﯽ ازﺳﺮﺗﺎﭘﺎی‪.‬ﻓﺮﻣﻮدی ﻛﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﺧﻮاﻫﻢ‪،‬آن ﻛﻨﯿﺰك ﻛﻪ اورا‬

‫اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬ﺗﺮا ﺑﺪﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮدن‪،‬آن ﺧﺼﯽ ﺑﺮﻓﺘﯽ اﮔﺮ ﻛﻨﯿﺰك ﺑﺪان ﺻﻔﺖ ﺑﺪﯾﺪی ﺑﺨﺮﯾﺪی‪ -‬اﮔﺮ آزاد و اﮔﺮ ﺑﻨﺪه –‬

‫واﮔﺮ دروﯾﺶ واﮔﺮ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﯾﺎ دﺧﺘﺮ ﻣﻠﻜﯽ‪،‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻮدی ‪ -‬ﺑﯿﺎوردﻧﺪی ﺗﺎ ﻛﺴﺮی اورا ﺑﺰﻧﯽ ﻛﺮدی‪.‬‬

‫ورﺳﻢ ﻣﻠﻮك ﻋﺠﻢ ﻛﻪ ﭘﯿﺶ از ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از وﻗﺖ ﻧﻮﺷﺮوان ﺑﺎز‪،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻮد‪ ،‬واﺻﻞ اﯾﻦ ﺻﻔﺖ آن ﺑﻮد ﻛﻪ آن‬

‫ﻣﻨﺬر ﻛﻪ اورا اﺑﻦ ﻣﺎءاﻟﺴﻤﺎء ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪی ﻛﻪ ﻣﻠﻚ ﻋﺮب ﺑﻮد از ﻗﺒﯿﻞ اﻧﻮﺷﺮوان‪.‬اوﺑﻪ ﺷﺎم ﺷﺪ وﺷﺎم را ﻏﺎرت ﻛﺮد‬

‫وﻣﻠﻚ ﺷﺎم ﺣﺎرث ﺑﻮد اورا ﺑﻜﺸﺖ و در ﺳﺮای او ﻛﻨﯿﺰﻛﯽ ﯾﺎﻓﺖ از ﻣﻠﻚ زادﮔﺎن وﺑﺪﺳﺖ اوﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪،‬‬

‫اﻧﺪر ﻫﻤﻪ ﻋﺠﻢ و روم زﻧﯽ ازو ﻧﯿﻜﻮ روی ﺗﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻣﻨﺬرآن ﻛﻨﯿﺰك را ﺑﻪ اﻧﻮﺷﺮوان ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺻﻔﺖ او ﺑﻪ ﺗﺎزی ﻧﻮﺷﺖ‬ ‫و ﺗﺮﺟﻤﻪء آن ﺻﻔﺖ راﺑﻪ ﭘﺎرﺳﯽ ﮐﺮد از ﺑﻬﺮاﻧﻮﺷﺮوان‪ .‬اﻧﻮﺷﺮوان ﺻﻔﺖ وی ﺑﺸﻨﯿﺪ وﺧﻮش آﻣﺪش وﺳﺨﺖ ﺟﺎﯾﮕﯿﺮ ﺑﻮد ‫و ﲟﻮﻗﻊ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺮوان ﺻﻔﺖ آن ﻛﻨﯿﺰك ﻧﻮﺷﺖ وﺑﺨﺰاﻧﻪ ﻧﻬﺎد ﻫﺮﮔﻪ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺮوان ﻛﻨﯿﺰﻛﯽ ﻃﻠﺐ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻛﺮدن ﺧﺼﯿﺎن ‫را ﻓﺮﺳﺘﺎدی وآن ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺎﯾﺸﺎن دادی ﺗﺎﺑﺪان ﺻﻔﺖ ﻛﻨﯿﺰك آوردﻧﺪی‪".‬‬

‫ذﻛﺮ ﺻﻔﺖ ﻛﻨﯿﺰك ﺑﭙﺎرﺳﯽ‪:‬‬

‫"ﻛﻨﯿﺰﻛﯽ راﺳﺖ ﺧﻠﻘﺖ ﲤﺎم ﺑﺎﻻ‪،‬ﻧﻪ دراز وﻧﻪ ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺳﻔﯿﺪ روی وﺑﻨﺎ ﮔﻮش ﻫﻤﻪ ﺗﻦ ﺑﻨﺎﺧﻦ ﭘﺎ ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺳﻔﯿﺪئ ﮔﻮﻧﻪ او‬ ‫ﺑﺴﺮﺧﯽ زده وﻏﺎﻟﺐ ﺑﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎه و آﻓﺘﺎب‪ .‬اﺑﺮوان ﻃﺎق ﭼﻮن ﻛﭙﺎن و ﻣﯿﺎن دوا ﺑﺮوﻛﺸﺎده‪ ،‬وﭼﺸﻤﯽ ﻓﺮاخ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻫﯽ ﺳﯿﺎه ‫ﺳﻔﯿﺪی ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﻣﮋﮔﺎن ﺳﯿﺎه ودراز وﻛﺶ‪ ،‬ﺑﯿﻨﯽ ﺑﻠﻨﺪ وﺑﺎرﯾﻚ‪ ،‬روی ﻧﻪ دراز و ﺳﺨﺖ ﮔﺮد‪ ،‬ﻣﻮی ﺳﯿﺎه و دراز وﻛﺶ‪، ،،،، ‫ﺳﺮش ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﺑﺰرگ وﻧﻪ ﺧﺮد‪ ،‬ﮔﺮدن ﻧﻪ دراز وﻧﻪ ﻛﻮﺗﺎه ﻛﻪ ﮔﻮﺷﻮاره ﺑﺮﻛَﺘِﻒ‪ ١‬زﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮی ﭘﻬﻦ وﮔﺮد‪ ،‬ﭘﺴﺘﺎﻧﯽ ﻛﻮﭼﻚ وﮔﺮد وﺳﺨﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻛﺘﻔﻬﺎ وﺑﺎزوان ﻣﻌﺘﺪل وﺟﺎی آورﳓﻦ ﻓﺮﺑﻪ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ‬

‫ﺑﺎرﯾﻚ ﻧﻪ دراز و ﻧﻪ ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬وﺷﻜﻢ ﺑﺎﺑﺮ راﺳﺖ‪ ،‬دو ﮔﻮﻧﻪ از ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ وﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎرﯾﻚ‪ ،‬ﺟﺎی ﮔﺮدن ﺑﻨﺪ ﺑﺎرﯾﻚ‪،‬‬

‫راﻧﻬﺎ ﻓﺮﺑﻪ وآﮔﻨﺪه وزاﻧﻮﻫﺎ ﮔﺮد وﺳﺎﻗﻬﺎ ﺳﻄﺒﺮ‪،‬ﺷﺘﺎﻟﻨﮕﻬﺎی ﭘﺎی ﺧﻮرد وﮔﺮد واﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎی ﺧﺮد وﮔﺮد‪.‬ﭼﻮن رود ﻛﺎﻫﻞ‬

‫ﺑﻮد از ﻓﺮﺑﻬﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮداری ﻛﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد را ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺨﺘﯽ ﻧﺪﯾﺪه وﺑﻌﺰ وﺟﺎه ﺑﺮاﻣﺪه ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‬

‫وﺑﺎﺧﻮد وﺑﺎﻣﺮدی‪ ،‬وﺑﻨﺴﺒﺖ از ﺳﻮی ﭘﺪر ﭘﺎك واز ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺎدر ﻛﺮﯾﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺴﺐ اوﺑﻨﮕﺮی ﺑﻪ از روی واﮔﺮ ﺑﺮوﯾﺶ‬

‫ﻧﮕﺮی ﺑﻪ ازﻧﺴﺐ ‪،‬واﮔﺮ ﺧﻠﻘﺘﺶ ﻧﮕﺮی ﺑﻪ ازﺧﻠﻖ‪،‬ﺑﺎﺷﺮف و ﺑﺰرﮔﯽ‪،‬ﺑﻜﺎر ﻛﺮدن ﺣﺮﯾﺺ‪،‬ﺑﺪﺳﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر‪،‬وﺣﺮﯾﺺ ﺑﻪ‬

‫ﭘﺨﱳ وﺷﺴﱳ ودوﺧﱳ وﻧﻬﺎدن وﺑﺮﮔﺮﻓﱳ وﺑﺰﺑﺎن ﺧﺎﻣﻮش و ﻛﻢ ﺳﺨﻦ وﺧﻮب ﺳﺨﻦ‪.‬وﭼﻮن ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﻮش ﺳﺨﻦ‬ ‫وﺧﻮﺷﺨﻮی وﺧﻮش زﺑﺎن وﺧﻮش آواز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ آﻫﻨﮓ او ﻛﻨﯽ آﻫﻨﮓ ﺗﻮ ﻛﻨﺪ واﮔﺮ ازو دور ﺷﻮی از ﺗﻮ دور ﺷﻮد و اﮔﺮ ‫ﺑﺎوی ﺑﺒﺎﺷﯽ روﻳٍﺶ وﭼﺸﻢ ﻫﺎﯾﺶ ﺳﺮخ ﺷﻮد ازآرزوی ﺗﻮ ‪.‬‬

(ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻠﻌﻤﯽ ﺟﻠﺪ اول ﺻﻔﺤﻪ ‪(١١٠٦‬‬

‫از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺳﻨﻪ )‪ (٣٧٢‬ﻫ ق‪:‬‬

‫ﻣﻮﻟﻒ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﲢﻘﯿﻖ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ ﭼﻮن در ﺟﻮزﺟﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم اﺑﯽ ﺣﺎرث ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ازاﻣﺮای آل‬

‫ﻓﺮﯾﻐﻮن ﺑﺴﺎل )‪ (٣٧٢‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﯿﻨﺎر ﺳﻜﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﺎﺻﺮ رای داده ﻛﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهء اﯾﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺎﻧﺪان ﻓﺮﯾﻐﻮن‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﺘﺎب ‪ ":‬ﺑﺎﻟﯿﻤﻦ واﻟﺴﻌﺎدهء ﺳﭙﺎس ﺧﺪای ﺗﻮاﻧﺎ ﺟﺎوﯾﺪ را‪ ،‬آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه ﺟﻬﺎن وﻛﺸﺎﯾﻨﺪه ﻛﺎرﻫﺎ وراه ﳕﺎﯾﻨﺪهء‬

‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺪاﻧﺶ ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬درود ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ )ص( وﻫﻤﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻓﺮﺧﯽ وﭘﯿﺮوزی وﻧﯿﻚ اﺧﺘﺮی اﻣﯿﺮ اﻟﺴﯿﺪ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻋﺎدل اﺑﯽ اﳊﺎرث ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﻮﻟﯽ اﻣﯿﺮ اﳌﻮﻣﻨﯿﻦ اﻃﺎل‬

‫اﻟﻠﻪ ﺑﻘﺎﺋﻪ وﺳﻌﺎدت روزﮔﺎر وی آﻏﺎز ﻛﺮدﯾﻢ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب را اﻧﺪر ﺻﻔﺖ زﻣﯿﻦ در ﺳﺎل )‪ (٣٧٢‬از ﻫﺠﺮت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮوﭘﯿﺪا‬

‫ﻛﺮدﯾﻢ اﻧﺪر وی ﺻﻔﺖ زﻣﯿﻦ وﻧﻬﺎد وی وﻣﻘﺪار آﺑﺎداﻧﯽ و وﯾﺮاﻧﯽ وی‪،‬ﭘﯿﺪا ﻛﺮدﯾﻢ ﻫﻤﻪ ﻧﺎ ﺣﯿﺖ ﻫﺎی زﻣﯿﻦ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‬

‫ﻫﺎء‪ ٢‬وی آﻧﭻ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺎل ﻫﺮ ﻗﻮﻣﯽ ﻛﺎﻧﺪر ﻧﺎﺣﯿﺖ ﻫﺎء ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺪ ورﺳﻢ ﻫﺎی ﻣﻠﻮك اﯾﺸﺎن‪.‬ﭼﻮﻧﺎﻧﻚ‬

‫اﻧﺪرﯾﻦ روزﮔﺎر ﻣﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ی ﻛﻪ ازان ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺧﯿﺰد وﭘﯿﺪا ﻛﺮدﯾﻢ ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺟﻬﺎن ﻛﻪ ﺧﺒﺮ او ﺑﯿﺎﻓﺘﯿﻢ اﻧﺪر‬

‫ﻛﺘﺎب ﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﮔﺎن وﺣﻜﯿﻤﺎن ﺑﺎ ﺣﺎل آن ﺷﻬﺮ‪،‬ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ وﺧﻮردی واﻧﺪﻛﯽ وﺑﺴﯿﺎری ﻧﻌﻤﺖ وﺧﻮاﺳﺘﻪ وﻣﺮدم‬

‫وآﺑﺎداﻧﯽ و وﯾﺮاﻧﯽ وی‪،‬وﻧﻬﺎد ﻫﺮ ﺷﻬﺮی از ﻛﻮه ورود ودرﯾﺎ وﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﺎﻫﺮ ﭼﯿﺰی ﻛﻪ ازان ﺧﯿﺰد‪ ،‬وﭘﯿﺪا ﻛﺮدﯾﻢ ﻧﻬﺎد‬

‫درﯾﺎﻫﺎی ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن وﺟﺎی ﻫﺎی وی از ﺧﻮرد وﺑﺰرگ وﻣﺮد اب ﻫﺎی ﻛﺎو را ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻛﻪ ازان درﯾﺎ‬

‫ﺧﯿﺰد‪ ،‬وﭘﯿﺪا ﻛﺮدﯾﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻫﺎﯾﯽ ﻛﻪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ از آﺑﺎدان وی و وﯾﺮان وی وﺣﺎل ﻣﺮدم وی و ﻫﺮ ﭼﯿﺰﯾﻜﻪ از ان‬

‫ﺟﺰﯾﺮه ﺧﯿﺰد‪.‬وﭘﯿﺪا ﻛﺮدﯾﻢ ﻫﻤﻪ ﻛﻮه ﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﻛﺎﻧﺪرﺟﻬﺎن اﺳﺖ وﻣﻌﺪن ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻛﺎﻧﺪر وی اﺳﺖ وﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ‬

‫ﻛﺎﳓﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﭘﯿﺪا ﻛﺮدﯾﻢ ﻫﻤﻪ رود ﻫﺎ ﻛﺎﻧﺪر ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﺑﺰرگ ازان ﺟﺎ ﻛﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﻛﺎﻧﺪر درﯾﺎ اﻓﺘﺪ ﯾﺎ ﺑﻜﺎر‬

‫ﺷﻮد اﻧﺪر ﻛﺸﺖ وﺑﺮز‪،‬ﺧﺎﺻﻪ آن رودﻫﺎ ﻛﻪ ﻛﺎﻧﺪر وﻛﺸﺘﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺬﺷﱳ‪،‬ازاﻧﻚ آﺑﻬﺎی ﺧﻮردراﻋﺪد ﭘﺪﯾﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﭘﯿﺪا‬

‫ﻛﺮدﯾﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎ ورﯾﮕﻬﺎﯾﯽ ﻛﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ اﻧﺪر ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﻣﻘﺪار وی ﺑﺪ رازا وﭘﻬﻨﺎ‪".‬‬

‫ﺷﻬﺮی ﺑﺰرگ اﺳﺖ وﺷﻬﺮ ﺳﺘﺎن وی ﺳﺨﺖ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ واورا ﻗﻬﻨﺪ زور ﺑﺾ اﺳﺖ واﻧﺪروی آب ﻫﺎی روان اﺳﺖ‬

‫وﻣﺰﮔﺖ‪ ٢‬ﺟﺎﻣﻊ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ آﺑﺎدان ﺗﺮ ﻣﺰﮔﺖ ﻫﺎﺳﺖ ﲟﺮدم از ﻫﻤﻪ ﺧﺮاﺳﺎن‪ .‬وﺑﺮداﻣﺎن ﻛﻮه اﺳﺖ وﺟﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻌﻤﺖ‬

‫اﺳﺖ واﻧﺪر وی ﺗﺎ زﯾﺎن اﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر و اورا رودﯾﺴﺖ ﺑﺰرگ ﮐﻪ ازﺣﺪﻣﯿﺎن ﻏﻮروﮔﻮزﮔﺎﻧﺎن رود اﻧﺪر ﻧﻮاﺣﯽ او ﺑﻜﺎر‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬واز او ﻛﺮ ﺑﺎس وﺷﯿﺮ ﺧﺸﺖ ودو ﺷﺎب ﺧﯿﺰد‪.‬‬

‫ﻛﺎﺑﻞ‬

‫ﺷﻬﺮﻛﯿﺴﺖ و او را ﺣﺼﺎرﯾﺴﺖ ﻣﺤﻜﻢ وﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺳﺘﻮاری و اﻧﺪروی ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﺎﻧﻨﺪ و ﻫﻨﺪواﻧﻨﺪ واﻧﺪر وی ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ‬

‫ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ورای ﻗﻨﻮج را ﻣﻠﻚ ﲤﺎم ﻧﮕﺮدد ﺗﺎ زﯾﺎرت اﯾﻦ ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻜﻨﺪ وﻟﻮای ﻣﻠﻜﺶ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻣﯿﺎن‬

‫ﺷﻬﺮ ﯾﺴﺖ ﺑﺮﺣﺪ ﻣﯿﺎن ﮔﻮزﮔﺎﻧﺎن وﺣﺪود ﺧﺮاﺳﺎن وﺑﺴﯿﺎر ﻛﺸﺖ و ﺑﺮز اﺳﺖ و ﭘﺎدﺷﺎی او را ﺷﯿﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و رود‬

‫ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﻛﺮان او ﻫﻤﯿﮕﺬرد واﻧﺪر وی دوﺑﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺖ ﯾﻜﯽ را ﺳﺮخ ﺑﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪ وﯾﻜﯽ را ﺧﻨﻚ ﺑﺖ‪.‬‬

‫ﳕﻮﻧﻪء ﻧﺜﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ‪:‬‬

‫ﻣﻮﻟﻒ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺷﺪه درﺣﺪود ‪ ٤٤٥‬ﻫ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺪﯾﻢ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬

‫وﳕﺎﯾﻨﺪه ﺳﺒﻚ دورة ﻏﺰﻧﻮی در ﻧﺜﺮ دری اﺳﺖ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب اﳊﺎﻗﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ دارد ﻛﻪ در زﻣﺎن ﻫﺎی ﻣﺎﺑﻌﺪ ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ‬

‫ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺒﻚ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ اول ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﯾﻚ ﳕﻮﻧﻪ از ﻧﺜﺮ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب ‪:‬‬

‫رﻓﱳ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻬﺮات وﮔﺮﻓﱳ ﻫﺮی‪:‬‬

‫اﻣﯿﺮ ﻫﺮی ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮﺑﻮد‪،‬ﺧﻠﯿﻔﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪،‬ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎن داود ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ را ﺧﻠﯿﻔﺖ ‫ﻛﺮد وﺧﻮد ﺑﺮﻓﺖ وﺑﻬﺮی ﺷﺪ‪ ،٣‬ﺣﺴﯿﻦ ﻫﺮی ﺣﺼﺎر ﮔﺮﻓﺖ وﯾﻌﻘﻮب آﳓﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬ودﯾﺮ ﮔﺎه ﺣﺮب ﻛﺮدﻧﺪ آﺧﺮ ﺣﺼﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺪ وﺣﺴﯿﻦ را اﺳﯿﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎز اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﻟﯿﺎس ﺑﻦ اﺳﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻرﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد آﻣﺪ ﺑﻪ ﺣﺮب ﯾﻌﻘﻮب و ﺑﻪ ﭘﻮﺷﻨﮓ‬ ‫ﻓﺮود آﻣﺪ وﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﯾﻌﻘﻮب رﺳﯿﺪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﻠﯿﺚ ﺑﺮادر ﺧﻮﯾﺶ را وﻣﺤﺒﻮﺳﺎن وﺑﻨﻪ را ﺑﻪ ﻫﺮی ﺑﮕﺬاﺷﺖ وﺧﻮد ﺑﺮﻓﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﭙﻮ ﺷﻨﮓ ﺷﻮد‪ ،٤‬و ﻣﺮدﻣﺎن ﻫﺮی را اﻣﺎن داد واﯾﻤﻦ ﻛﺮد ﺗﺎ دل ﺑﺮو ﺑﻨﻬﺎدﻧﺪ وﺑﺘﺎﺧﱳ ﺑﻪ ﭘﻮﺷﻨﮓ ﺷﺪ وﺑﺎ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﯿﺎس ﺣﺮب ﻛﺮد وﺑﺴﯿﺎر از ﺳﭙﺎه او ﺑﻜﺸﺖ و دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻤﺖ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ واﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻤﺖ ﺳﻮی ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‬ ‫ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﻪ ﺣﺮب ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺎﯾﺪ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﻫﻮﻟﻨﺎك دارد و از ﻛﺸﱳ ﻫﯿﭻ ﺑﺎك ﳕﯿﺪارﻧﺪ وﺑﯽ ﺗﻜﻠﻒ وﺑﯽ‬ ‫ﻧﮕﺮش‪ ٥‬ﻫﻤﯽ ﺣﺮب ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و دون ﺷﻤﺸﯿﺮ زدن ﻫﯿﭻ ﻛﺎری ﻧﺪارﻧﺪ ﮔﻮﯾﯽ ﻛﻪ از ﻣﺎدر ﺣﺮب را زاده اﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮارج ﺑﺎ‬ ‫اوﻫﻤﻪ ﯾﻜﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ وﺑﻔﺮﻣﺎن اوﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺻﻮاب آﻧﺴﺖ ﻛﻪ اورا اﺳﺘﻤﺎﻟﺖ‪ ٦‬ﻛﺮده آﯾﺪ ﺗﺎ ﺷﺮ او وآن ﺧﻮارج ﺑﺪو دﻓﻊ ﺑﺎﺷﺪ.‬

‫وﻣﺮد ﺟﺪ‪ ١‬اﺳﺖ وﺷﺎه ﻣﻨﺶ وﻏﺎزی ﻃﺒﻊ‪،‬ﭘﺲ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻮن آن ﺑﺸﻨﯿﺪ رﺳﻮﻻن وﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد وﻫﺪﯾﻪ ﻫﺎ وﻣﻨﺸﻮر ﺳﯿﺴﺘﺎن‬ ‫وﻛﺎﺑﻞ وﻛﺮﻣﺎن وﭘﺎرس او را ﺧﻠﻌﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪،‬ﯾﻌﻘﻮب آرام ﮔﺮﻓﺖ وﻗﺼﺪ ﺑﺎز ﮔﺸﱳ ﻛﺮد وﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺳﻮی ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻔﺎن وﻓﺮﻣﺎن داد ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ وﳕﺎز او را ﺗﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﺳﻪ آدﯾﻨﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﻛﺮد‪،‬ﯾﻌﻘﻮب ﻓﺮا رﺳﯿﺪ وﺑﻌﻀﯽ از ﺧﻮارج ﻛﻪ ﻣﺎﻧﺪه ‫ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻜﺸﺖ وﻣﺎل ﻫﺎی اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﭘﺲ ﺷﻌﺮا اورا ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪی ﺑﺘﺎزی ‪:‬‬

‫ﻗﺪ اﻛﺮم اﻟﻠﻪ اﻫﻞ اﳌﺼﺮ واﻟﺒﻠﺪ ﲟﻠﻚ ﯾﻌﻘﻮب ذی اﻻﻓﻀﺎل واﻟﻌُﺪد‬

‫ﭼﻮن اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ او ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺒﻮد در ﻧﯿﺎﻓﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ وﺻﯿﻒ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد و دﺑﯿﺮ رﺳﺎﯾﻞ او ﺑﻮد‪ ،‬وادب ﻧﯿﻜﻮ‬

‫داﻧﺴﺖ وﺑﺪان روزﮔﺎر ﻧﺎﻣﺔﭘﺎرﺳﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﯾﻌﻘﻮب ﮔﻔﺖ ﭼﯿﺰی ﻛﻪ ﻣﻦ اﻧﺪر ﻧﯿﺎﰈ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ؟ ﻣﺤﻤﺪ وﺻﯿﻒ‬

‫ﭘﺲ ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳﯽ ﮔﻔﱳ ﮔﺮﻓﺖ و اول ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳﯽ اﻧﺪر ﻋﺠﻢ او ﮔﻔﺖ‪ ،‬وﭘﯿﺶ از اوﻛﺴﯽ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺎ ﭘﺎرﺳﯿﺎن‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺶ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ رود‪٢‬ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻨﺪی ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪،‬و ﭼﻮن ﻋﺠﻢ ﺑﺮ ﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺮب آﻣﺪﻧﺪ ﺷﻌﺮ ﻣﯿﺎن‬ ‫اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺗﺎزی ﺑﻮد وﻫﻤﮕﺎن را ﻋﻠﻢ وﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻌﺮ ﺗﺎزی ﺑﻮد واﻧﺪر ﻋﺠﻢ ﻛﺴﯽ ﺑﺮﻧﯿﺎﻣﺪ ﻛﻪ اورا ﺑﺰرﮔﯽ آن ﺑﻮد ﭘﯿﺶ از ‫ﯾﻌﻘﻮب ﻛﻪ اﻧﺪرو ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪی‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﻌﻘﻮب رﺗﺒﯿﻞ وﻋﻤﺎر ﺧﺎرﺟﯽ را ﺑﻜﺸﺖ وﻫﺮی ﺑﮕﺮﻓﺖ وﺳﯿﺴﺘﺎن وﻛﺮﻣﺎن‬ ‫وﻓﺎرس او را دادﻧﺪ اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﮕﻔﺖ (ﻣﺤﻤﺪ وﺻﯿﻒ)‪:‬‬

‫ای اﻣﯿﺮی ﻛﻪ اﻣﯿﺮان ﺟﻬﺎن ﺧﺎﺻﻪ وﻋﺎم‬

‫ﺑﻨﺪه وﭼﺎ ﻛﺮ ﻣﻮﻻی وﺳﮓ ﺑﻨﺪ‪ ٣‬وﻏﻼم ‪....‬‬

‫اﯾﻦ ﺷﻌﺮ دراز اﺳﺖ اﻣﺎ اﻧﺪﻛﯽ ﯾﺎد ﻛﺮدﯾﻢ‪.‬‬