دبلخ نوبهار یاناو اويهارا

 بلخ هغه لرغونی نار دی چی دآریایانو دلومری استوگن خای نه تر اوسه پوري په نولو دورو تولو ماخدونو أو به تولو لهجو أو ژبوگی شهرت لاره أو لري بي همدي بلخ يومشهور معبد ياعبادت خای درلود چي د نوبهار بارتاواوبهارا، په نامه یادیده چي دشهرت آوازه پي زصوي له خاوری نه دباندي وتلی أو به گاوند بو هیوادونو لکه هند ایران او چین کی بی انعکاس شوی و او ددنيا دبودایی شری له گوټ گوټ نه به يی کنونکي او راهیان زیارت ته رائلل نوبهار) يوه تركبي كلمه ده او له دوو برڅو انو او بهار څخه مركبه شوي ده ې دسانسګرت بڼه يې ( ب ناوا) او رواویهارا) ده چې لومری (نو) یعني نوی او دویم يعني عبادت خاي معنا لري، او ترگیبی مفهوم بی معبدنو پا توي عبادت خای، کیږي. دانوم په تولو اسلامی دورو کی له مشخه نه دی لار، یوه محله اود بلخ دسشري کلاپوه دروازه دنویهار به شوم باد پده لکه خرنگه چي دتوبهار دروازه او لوی گمال بی دحصار په جنویی برخه کی تر اوسه موجود او دير مشهور دی دبلخ نویهار دشاریخي ارزیت او سوابقوله مخی او همدارتگه دجغرافياني موقعیت او مذهبی رسوماتو اوادابو مفصله تاربخچه لر چی دامختصره مقاله دهغی دتشريع نوان نه لري هغه څه چي فوارم په دي مقاله کي پي څرکند گړم هغهددي .

په افغانسستان کې دبودايي او کوشاني دورې یوه مشخصه تاريخي دوره ده چې دلومړی، پیړی په پای اود دوپمي مسيحي پیړی په پیل کی شروع شوي ده نوسمدلاسه يې هغه پخواتي دورې په ځاي پریږدو او (توبهار، دپويوداتي معبد یا عبادت ځاي په توکه معرفی کو داله امكان څخه لیري نه ده چي دنوي عبادت خای نویهار، پر خای به کوم بل زوړ او پخوانی معبد هم و خو تاریخ ويلی نه شي چې دبلخ بودايي پخوانی اونوی معبد یاعبادت ځای په کوم عصر اووخت کې جوړ کړای شوی دی، تر يوه حده داخرگنده ده چی دبلخ رنوبهار، دافغانستان دکوشانی گورنی و تر تولو لوی پاچا امپراطور کنیشکا په زمانه ر دلومړۍ پيړۍ په پای او ددويمې مسيحي پيړۍ په نیمایی کی جور شوی و الومری شخص چي دبلخ يومعبد باعبادت ځای پيد رناواویهارا، په نامه پاد گړی دی هغه چینانی گرخنده هیوان تنگد دی چی په بلخ كي يي د لبدلو کې يې کندر ۱۲۲۷ کاله تیريي نوبهار يوه لویه عبادنگاه وه چی به شاوخوا کی يی ۳۶۰ حجري دبودایي په كې راهبانو له پاره جوړې شوې وې او دبلخ يو ډیر شمیر روحانیون به په هغو حجرو کې اوسيدل او دي معبد ته يې د یو لوی مذهبي پوهنتون حیثیت ورگړی و داوومي ميلادي پیرۍ په لومري ئیمايي کي دي علماوو سرحلقه و پراجناکارا) نوميده چې دمشهور چینائي گرخندوي يې په بلغ کې استقبال کړی و اوهغه په افغانستان دپاتي تول فر له پاره يسي ورته لازبووني او مرستي کري وي دبلخ په هواره لویه ساحه کی دیره زیانه زمکه ددي معبد له پاره وقف کرای شوي وه، دبودا غای لویه مجسمه أو جارو ي په معبد با عبادت خای کی ایبودل شوي و ددنيا له لربولریو خایونتو څخه به دبودایی دین پلویان أوكتونگی هر کال هلته دزیارت له پاره ورتلل پاني دي نه وي چی په سانگربت کي تولو بودايي معایدو باعبادت خایونو ته سنگهارمه ویل کیدل أو دا كلمه دبلخ دمعبد له پاره په خانگري توگه هم استعمال شوي ده، پویل چینانی گرخندوی چی تسنگ نومیده واني چي دبلخ دنوبهار معبد با عبادت خای ديوي طريقي متعلق د خلاصون ور لاره) وه او دا بايد هير نکړو چې دبودايي دین پلویيان په عمومي توګه په دوو طريقو پورې اړه درلسوده یودخلاصون دلویې لارې پلویـان او بل دخلاصون دوږوكې لاري پلویان

موي تول دخپل هپواه په اسلامي تاريخ کي «بلغ له ابرمکیانو لحخه لي وير خبر يو چې دبغداد دخلافت په دربار کی بی دوزبراتو به حيث څومره ارزتناگه اوستره ونده درلوده او په خوهره به وول بي چاري پر مخ ببولي، هغوي اصلا دبلخ دنوبهار دمعبد با عبادت خای دمشوالی باشياتو أولاه وه موسیوفوشه فرانسوي ختیخ پیژندونگی دبرمکپانو پخوانی نسوم په نواگربکا، کی موندلی او لیکی چي (گرمیکایان) یا دبلخ دنوبهار دمعبد منواليان پوه منوره گورنی وه او دمعبد د متوالی توب دشده دبره لويه او ستره دنده وه . کرمیکیان چي وروسته يي تري برمکیان جوي کړل دوي په بلخ کي دپر معنوي قدرت او نفوه درلود او دنویهار معيد دعلماوو او پوهاتو دروزشي مرکز شمپرل کيده، چې له همدي وجې يې دپخواني افغانستان په فرهنګي تاريخ کې دير مهم تقش لویولی دی.