ین وون نشانه های جمع

بسا واژه های عربی پذیرفته شده در دری اند که با پساوند جمع عربی جمع می شوند و همچنان مروج و معمول اند ، مانند : معلمین ،‌متعلمین ،‌محصلین ، مامورین ، زایرین ، سیاحین ، ناظرین ،

قاتلین ، سارقین و انقلابیون و حواریون ، ملییون ، اقتصادیون ، اعتصابیون و استدلالیون . اگر در به کاربردن آن واژه ها ناگزیریم نشانة جمع عربی را از انجام آنها می باید با نشانة جمع در ی آلش کرد . یعنی معلمان ، متعلمان ، محصلان ، ماموران ، زایران ، سیاحان وناظران ودیگر نوشت . نوشتم که اگر به کاربردن آن واژه ها ناگزیریم . چی ناگزیری ؟ شماری را شاید بتوان دری نویسی کرد و دانش آموزان ، دانشجویان ، آموزگاران ، کارمندان ، زیارت کنندگان ، جهان گردان و بینندگان نوشت.

چنان که مولانا سروده است :

پــای استــدلالیان چــوبین بــود

پای چوبین سخت بی تمکین بود

یک نکتة دیگررا نیز افزودنی می دانم که درزبان دری پساوند صفت ساز « چی » را در جارچی ، سماوارچی ، توپچی ، ایلچی ، تماشاچی ، شکارچی و با زار چی داریم ، برآن قیاس می توان ، طور مثال زیارتچی راهم بکار برد .

تثنیه درزبان دری نیست :

درزبان دری تثنیه نیست . ازعربی گرفته شده است که می گویند ومی نویسند : طرفین دعوا ، شاهدین نکاح ،‌ والدین من ،‌ ذوجین ، دارین ، قوسین و هلالین .

بهتراست که ازآن دوری گزیده هردوطرف دعوا یا هردو سون دعوا یا دو جانب دعوا و شاهدان یا هردو شاهد ویا گواهان و هردو گواه و پدرمادر من و زن وشوهرو هردو دنیا یا دنیا وآخرت و دوقوس و دو هلال گفت ونوشت .

درزمانهای پیش دورابا چیزها می افزودند ودرشعرونثر نیز به کار می بردند ، مانند :

دوزلف مشکبار او به چشم اشکبار من

چوچشمه ایست کاندرو شنا کنند مار ها

یا :

دوابروی کجت را ازدوچشمت دوستتر دارم

سـپاهـی زاده ام بـا تیـغ الفـــت بیشـتر دارم

یا :

زسودای چشم تو تا کام گیرم

دو عالم فروشم دوبادام گیرم

و می پندارم که اگر راه پیشینگان پیش گیریم به سود خواهد بود .

معتنا به یا معتنی به :

این واژه را که در عربی با یا می نویسند یعنی معتنی به با الف باید نوشت .معنای آن قابل اعتنا ، سزاوار توجه و زیاد است . به گونة مثال می نویسند : مقدار معتنابه گندم امسال ازبی آبی خشک شد . ونوشتن آن به شکل متنا به هم نا درست است .

نیاکان و نیاگان :

نیا ازواژة نیاک پهلوی پدرکلانهای مادری وپدری را می گویند . اگر به واژة نیاک توجه داشته باشیم جمعش نیاکان می شود و اگر نیارا با گان جمع سازیم جمعش نیاگان می شود . پس نیاگان و نیاکان هردو ودرست اند. مگر یاد آوردنیست که نیا خود دربعض گویشهای دری به کار می رود ونیاکان نیز بیشتر برزبانها و قلمها جاری بوده است . برآن بنا کاربرد نیاکان را می توان برتر شمرد.