د کابل پخواني دیوالونه

يو له پخوانیو خاطروخخه چی دکایل بار ارزشت پي مخصوصا دتدافعي ترتیباتو له نظره ثابت کړی دی دپخوانيو دیوالونو وجود دی، چې له نیکه مرغه پر دوو غرونوشیردروازه ا واسمايي يـې ځينې برخې تر اوسه پاتي دي چي دینار له هري برخي ته څرګنديهي، داسمايي اوشير دروازي واره غرونه يودبل په مقابل کي يو دپخواتي ښار جنوبي پلو اوبل پی شمال لویدیز لور ته پروت دی او په پخوانیو وختونو اود اسلام په لومریو پیريو کي يی دطبعي حدودائو په توگه دکاپل بنار محدود کری او د بار ساتونكیو ادفاع کوونکیو له دي غرونو خخنه دطبیعی پناه گاو په حيث گار اخيستی او په لورو برخو كي يي به كلك دیوال شیر کری دی لكه خنگه چي تول پوهیو دکابل اوسنی بار درود دوو غارو ته چي دکابل په سیند شهرت لري پروت دی چې داسیند دپغمان دغرونوله لی ته سرچينه نيسي، او لکه خنگه چي مې پوې راډپوبي مقالي ته هم ليكلی و یو وخت و چي دکایل ډيري ابادی ديوي بلي رودخاتي په حوزه کټ پرتي وې چي هغه دلوگر درود په نامه ياديږي او دلوگر ددري شه جنويي برخي نه راغلی اوبلاخيره يعقوب له تنگي خخه راتير

دسهاك اوشیوگی سیمي خروسوي أو له تنگد فارونه خخه خر كیلو متره وراندي دکابل له سپند سرا یو خای کیهي کابل دابادیو تاریخی بهیر که په غور سره وكتل شي څرگنديسي چي کابل د پخوانیو ایادیو دنقل له مرگز نه په دویمه او دریمه مسيحي پیریسو کې چې په چکړبي کي يې قرار درلود په تدریج سره دلوگر رود حوزي اوبيا دکابل دسبندگوتي حوزي يي خايي بدلون موندالی اوپه دي تدريجي سیر کې داس وخت هم راغلـی دی چې ددوه غرونو شیر دروازه او اسمايي ترمنخ خمكي دبالاحصاره مورگي په گدون داهمیت ور گرخیدالی دی دڅلورمې اسلامي پیړۍ دمتون په شهادت لكه د المسالك اصطخري، این خردادبه حدود العالم او اشکال العالم چي جیهانی ته منسوب دی کابل همیشه درگلا وفهندز با رگهندژ رادش أو حصار به صفت ياد شوی او داكلاودژیا حصار همیشه دحصبن، محكم أو استوار په صفت یاد شوي او ارله خانه اربص) یا حومه درلوده چي دگلا يا حصار دیوالونو خخه دباندي يي لمنه دیره پراخه ده نو دڅلورمې اسلامي پیړۍ دماخذ له مخې چې له لسمې عيسوي پیسری سره سمون خوږي دکابل كلا اوحصار وجودلاره لو دأستحكام اوشهرت یسی ويره اوازه خپره وه دي ته باید پاملرشه وکرو چی دکایل پسر غرونو زاره دیوالونه دباراله مستحکمی کلاسره اروشده موضرع ده اواصلاد کهندژیا زري کلاششه والی چي داوسني بالاحصار پرخای د پوالونوجور اونه پر غرونر ددي له امله شوي وه چی کلا ددفاع له نظره استحكام ومومي افغانی مورخینو تریوه وخشه داسي فکر گاوه چي اصلا دكابل پخواني دیوالوشه داسلام د مقدس دین دخپریدلو په مهال دلویدیسزو يلوسگرود منخينوي له پاره دکابلي پادشاهانويعني رتبيل شاهانو جور کری دي خو که چیرته دکار اوردوالی، دجورولو عظمت أو هفه وخت نه پاملرنه وشي چې ددې په جوړولو کې ترې کاراخستل شوی دې ټولوته په غورسره ترکتلو وروسته داسې څرګنديږي چې داديوالونه په بیره جوړشوي نه دي. اود دي دچورولومفگوره پخواني سابقه لري

يو تن لويديز عالم پادر کسپاني دیگالوي چي نژدي ۱۸ کله يي په کابل کی ژوند کاوه او دافغانستان مجله ۱۹۴۸ کال په دویمه شماره کې يي مقاله هم خپره کسړې ده، هغه لیکـي چې دکابل پرغرونو ديوالونه په احتمال سره ديفتلیانو په وخت کې پنخمه زېږدې پيړۍ کې اباد گرای شوي دي پدي کي شك نشته چي يفتليان اوس هم نژدي (۲۰) زره تنه بدخشان کي دفيض اباد شمال لور ته اوسيږي دوی دپنځمې پيړی په اوږدو کې ديو فعال قوث په حیث دهندوگش شمال او جنوب لور ته په فعالیت لاس پوري کے ساسانیان یي دهیوادله مرکز څخه لويديخ لسوري ته شا کړل أو دهندوگش جنوب لور ته یي دزاولي په نامه بوه مشهوره قبیله په زابل اوكابل يعني په غزتسي اوأوسني كابل کي خای پر ځای شو اود زاول (کاول) زابلستان او کابلستان نومونه دهغوی دوخت داستقرار خاطري دي. الکه خرنگه چي يقتليان وسله لرونگي او جنگیالي خلك وو او همد راز دسوق الجيشي له نقطه نظره بي په خمكو کي ديرشناخت اومهارت لارة، دنومسوړي ايټاليايي پوه له نظره قوي احتمال دی چې دکابل دکلا متحکمه هسته دکابل أوسني بالاحصار اودمحافظي له پاره یی د غرونو دپاسه دپوالونه د دوی په لاس اباد شوي دي دکابل پخواني ديوالونه دچین دسترو ديوالونو يوه وړوکې نمونه ده چې نښې نښانې يي دپیکن غرب لورته ۹۰ کيلو مترۍ کې په ختیزه نہی کي نوم لري لکه څرنگه چې تول پوهبيو چي دچین لوي ديوالونه د. گیلو مترو په شاوخوا کی اويدوالي لري اود ادیوال په ۲۴۰ فيم کي ديوي چيني كورنۍ له خوا چې مانچو نومیده اودهیوانګنو خلكو ديرغلونو دمخنیوي نه پاره جور گرای شوی و دکابل د پوالونه دچين دلويو ديوالوتو په مقابل کی فوق العاده وړوکي ديوالونه دي او دايـواخي د يووږړوکی ښار له پاره چې ددوه وړوکو غرونو په منخ کي پروت و ددفاع به خاطرجور کرای شوی و مګر ددي،دواړو دیوالونو دجوړښت دسبك له نظره چندان توپیر نشته دکبل دد یوالونوبه جوړولو کې دوبرو توتو غتو خامو او پخو خبتو خخه کار أحیتل شوی، برجوته، کنگري او تیر کښونه بي تر اوسه په پیه دول تشخبص گیري، دديوالونو دجور ولو دخای پاكل مخصوصا دغفرونو پا المنوکې چې ددهمزنګ په تنګي کې سره مخامخ كيږي دمهندسانو کمال اومهارت په ويرو سختو خاپوتو کی خرگندوي په دي کی شك نشنه چي دي دیوال خپلي دروازي درلودي او یوه دروازه يي همدغه ددهمزنگد به برخه گي وه او دا له امكان نه لري شه ده چي د اشیرد روازي، وجه تسمه له همدغه خایه اختل شوي وي دادیوالونه درتبیل شاهانو په عصر گی دغریانو دحملی پر مهال اوتر هغې په نژدې دورو کې جوږ شوي دي لکه څرنګه چې داحمدشاه دراني اوابدالی تیمور شاه په وختونو گی هم پکي يوشه رغاوني شوي دي لكه . څنګه چې په لمر خاته پلو کې دیوال دجلګو او زراعتي برخونه تبريده هلته بي اثار پاتي نه دي او دبريد تاكل يي بوخه شکونه پیداكوي دکابل یوالونه زموني له تاریخی میراثونو څخه دي هغي سائل و محافظه که هغه دتاریخي خاطراتو له نظره وي او گه دگرخند ویانو دمطالعاتو له نظره وی، زموین ملی دنده ده.