تخاري ژبه د با ختر اوتخارستان دخلکو آرنی ژبه

 و ۱۹۵۷ کال دمی مه نته دافغانتان دلرغون پیژندني دکیندلوتاريخ يوه ډیره مهمه ورخ شميرل کيږي، خکه چې په دې ورخ دسره کوتل په گیندن خای کي دتیږي يوه لوبه لوحه کشف شوه چي په لوى ډير لبك پوشل شري ده . دغه چې له بوئیم كال مطالعي اوتدقیق وروسته يوتن موسیوماریاک بلزیکي چي دفراني دگیندلو دپلاوي غری دی ، په دې چې دي وتوانید چي هغه ولولي اويوشمير کلمې اوجملې پې ترجمه گري اوداڅرګنده شوه چې له کوميې ژبې نه چې په دې ډبر ليك کې گته اجستل شوی دباختر اوتخازستان اصلي أو محلي ژبه ده، چی بایدهغه دنخاري ژبي په نوم اصلأموسیو ماریک داژبه په فرانوي اصطلاح انوتخارين يعنې د (تخاراصلي) ژبه ونوموله اوددې وجه تیسمیه داده چې له دې وړاندې یوشمیر ژب پیژندونکيو داسکايي يوه لهجه چې د سنګیانګ خواتان په علاقه کی کشف شوي د انخاري) په صفت یاده کریده ددي ويتا تصحيح ايجابوي چي دتخاری. اصلي زبي دپید اکولو له مخی باید . دتخاري داصلي ژبي په تبپوګه یاده کړو او دا کار موسیورماريك) په همدې غرض عملي کړی دی چی دپخوانپو ژب پیژند ونکيو تیر وتنه اصلاح شي ټول په دې پوھیږو چی دافغانستان خاوره دهند اواروپاني ژبو د پاتي شونيوله نظره ډيره غني ده اوددرو په کږلیچونو کی کم ترکمه د ر۲۰) بيلابيلر لهجو شواهد تراوسه خوندي شويدي دادحیرانتیا خای دی چی ددې لهجو یوشمیر دهندي کورنۍ اویوشمير نور يې ارياني ژبو کورنۍ ته اووند يسري لکه خنگه چی دژبو اروند له مطالعو خخه جونیري چی اریایي فيایل له هندي، اریانی کورنی پاله شمالي سیموخخه اویاهم دهمدي خاوري له الرغونیو هغوڅخه به پیل شوى وي. تخاري ژبه چی نازه ی له سره گوتل خخه دلوي وبر لی شراهد خرکند شوي دي،وروسته له پهلوي ، پارتي، سغدي، خوارزمي او اسكابي لهجي داریاني ژب لهجو شیرمه ژیه ده چي دو برلي په مضمون پی خرنگوالي خرکند شوی اودافغانستان په ژیو کي يې دوپري مطالعې له پاره شوئ فصل پرانستی دی. موسيوماريك عقيده لسري چي وروستی تن چي دتخاري ژبي يادونه کوي هغه البیروني دی چي په خپل يوتاليف د داروگانودنومونو په باب كي دیوشمیر نباتاتو نومونه یي به تخاري ژبه ياد گري دي كله چې چيناني ګرخند کتونکی هيیوان تسنګ داوومې پيړۍ په لومرړی نیمایي کي دافغانستان شمالی برخوته راداخليري په تخارستان کی دادب اولیکدود دمعنا اوڅرنگوالي په اره چي په هغه وخت کې په دې علاقه کې رواج او معمول و معلومات وركوي او له هغي نه داسې څرگنديسږي چې زموږ دبحث وړ تخارۍ ژبې دادبي آثـارو په نسبت يې له سغدی بی نه دیر پراخوالی درلود دنوموږي کتونكي نظريات ددي لكيدود له پاره ډير په زره پورې دی، ځکه وايي چې ليكدود يې ۲۵ توري لري او به افقی توگه له چپ نه بی خوانه لبكل كيري لکه خرنگه چي دتخاری ژبي لبکدود دسره گوتل په وبر لیك کی خرگند شوى یوناني دی، ۲۴ وناني توري پکي شامل دي او پنخویشتم شوړی يي د وش) حرف دی چې د (ش، اواز لکه دکنیشکا په خير اداكوي. په دي ترنبب خرگندیږي چي دخاگرو ارنياء وله مخي پي نوی حرف دي، مثلا هم په الفباء کيي اختراع او ورزیات کری و موسيوماريك دمطالعي پر مهال دنخاری، ژیي صفت والتصاب خرنگوالي له پوښتنسو سره مخامخ كيسي، چې پخپله يي خوابوشه ورگري أیا طبعاأ موپه خاظر کي زخي چې نوموړي ژسه دمتهاجمو یامهاجرو قوموشو ژبه نه ده چي دتخاریه پر نامه دوبمه م ز پیری کی دآموله سیندرا تیره شوي او دافغانستان دغي خندمي ته راغلي او دهغو درانلو په تعقيب سره بکتریان په تخارستان شهرت وهوند؟ نوموری مدقق په خواب کي خپله پوښسشنه داسي ردوي چي هبخ دليل نشته جي بوله کوچیانو اوگبردی والر خلکو خیله ژیه دباخشر پسر خپلوخلکو چی دلته مېشت او دډيرې مودې اوسيدونكي و تحميل كسري وي دهفه بله پونتنه داده لکه خنگه چی کشف گرای شویه بر ليك یورسمي ديسر الید دی اوتقريیا د کوشاني امراطور کنیشکا حکم اود یوی رسمي اعلاميي بنه لسري ولي زبه يي كوشانی ژبه نه ده؟ ددي پوښتني خواب داسې ردوي چي که چیرته داژبه دشاهي کورنۍ اويادكوشاني پرگنیزه شاهی زیه وای شو دیرو پراخر ادبیانو خخه یرخمنه کیده خودچینی گرخنديا لیدوتگي پنر وينا دادیره پراخه ژبه ده أو حني له سغدي زبي نه هم پراخ اوبدای أدبيات لري لودبلژيکي پوه په عقیده هغه ژبه چي دسره کوتل په دير لبد كي شري گار اخستل شوی دی دیاختر اوتخارستان داصليی اوسیمه ایرو اوسيدونکيو ژبه ده او دلويدیزو اوختیزو ډلوترمنخ دایران ژبو کورنیو داستعمال عامل شميرل گري دتخاری باختري ژیي رس الخط داستعمال له مخی دعتخنی ایرانی ژبو د رسم الخطونوسره لکه پارتي، سغدي، اوخوارزمي توپير لري خکه چي نوموږي رسم الخطرنه په مستفیمه نوگه له ارامی رسم الخط خخه مشتق شري چی په وپره پیماته دهخامشبانو ددفتري منشيانو تاثیر په کی څرکند دی، حال داچی باختر اوتخارستان ديوناني عنعنوي لرغونشيا پر أساس يوناني الغبا په خپله لیکتی ژبه گي استعمال کري ده او دارسم الخط دصونی سیستم په لرلو دتخاری ژبي دصوتونو له پاره بشیر غوره او مناسب و او په عين حال کې دباختر اوتخارستان ادبي ازادي هم راڅرگند وي.