سوتر مگاس (۱۷) ، منجی کبیر

ناگفته نماند که مقارن به این وقت در افغانستان و پنجاب (18) یک عده مسکوکاتی بدست آمده که در آن جز لقب سوتر مگاس منجی کبیر اسم کسی منقوش نیست. از این جهت سکه شناسان تا مدتی متردد بوده و چون پوره نمی فهمیدند که این مسکوکات بی نام متعلق به کی خواهد بود آن را به "شاه مجهول" نسبت میدادند. مستر "رپسن" در کتاب "کیمبریج هستری آف اندیا" (199 مینویسد که : "مسکوکات بی نام مربوط بیک نفر حکمرانی است که تابع کوشانی بوده چنانچه در عصر پارت ها هم حکمرانی که معمولاً ناستراتگیس" خوانده میشد شریک بود بنام خود سکه میزد."

در این زمینه "رپسن" و "ونیست سمیت" مختصر تشریحات جزئی داده اند که تذکار آن بی مورد نیست. پروفیسور اول الذکر بعد از ارائه نظریه فوق مینویسد: "اگر اسکائی و پارتها در عصر کوشانی استقلالی را که بدان مفتخر بودند از دست دادند اما در زمان حکومت شهزادگان این خانواده کمافی السابق رول مهمی بازی مینمودند و مانند یونانیان قرنها در کتیبه ها ذکر شدهاند. پس معلوم میشود که هنوز اجتماعات مهم و روئسای بانفوذی داشتند و شهزادگان ایشان اگر چه بلاشبهه کم و بیش اسماً تحت تیول کوشانیها بودند اما در قلمرو مخصوص خود، خود حکمرانی مینمودند چنانچه در سالهای اخیر قرن اول مسیحی هنوز در دهانه اندوس جماعههای وجود داشت که مولف پرپل آنها را پارت یاد میکند و مینویسد که مصروف زد و خورد و جدال با یکدیگر میباشند حال آنکه این مناطق و اراضی مجاور آن قراریکه پارچه های مس مکشوفه از مقام "سن" در "ویهار" (بهاولپور) ، (این پارچه به سال 11 کنیشکا که مساوی به 88 م. شود سنه خورده است) ثابت میکند مربوط و متعلق به کنیشکا ، امپراطور بزرگ کوشان بود. از روی معلومات اضافی "رپسن" چنین معلوم میشود که باید این مسکوکات بی نام مربوط کدام شهزاده "پهلوا" باشد که تحت تیول امپراطور کوشان کنیشکای کبیر بود و خود هم در حوزه متعلقه خود سکه زده است ولی از نظریه "ونسنت سمیت" (19) چیز دیگر مفهوم میشود.

مشارالیه هنوز بوجود پارت ها در قرن اول مسیحی در حوزه اندوس موا افقت دارد اما مینویسد که کدفیزس دوم با فتوحات خود در پنجاب و یک حصهٔ زیاد حوزهٔ گنگا شهزادگان کوچک پارتی را از بین برد و ایالات مفتوحه هندی خود را بواسطه حکمرانان عسکری اداره می.نمود پس مسکوکاتی را که به تعداد زیاد از "کابل" گرفته تا "غازی پور" و از "بنارس" گرفته تا "کتیاوار" پیدا میشود و نام ندارد باید به این حکمرانان عسکری نسبت داد.

الا در باب اینکه این حکمران عسکری عرقاً کوشانی یا "پهلوا" بودند چیزی گفته نمیتوانیم چیزیکه با این تذکرات قرین به حقیقت معلوم میشود این است (20) که مسکوکات بی نام بین کدفیزس دوم و کنشکا قرار میگیرد (21). این مسکوکات را یک یا چندین نفر حکمرانان ملکی یا عسکری بضرب رسانیده که تابع امپراطوری کوشان ، کد فیزس دوم بودند. (22) بعد از کدفیزس دوم خانواده اول کوشان تمام و تقریباً قرار حدس مؤرخین ده سال بعد ما خانواده دوم با کنیشکا آغاز میشود. امکان قوی میرود که این حکمرانان بعد از کدفیزس دوم تا زمان ظهور کنیشکا در اراضی متعلقه کوشانیها سلطنت نموده باشند.