تجارت با چین

خراسان در مرزهای شمال شرقی یعنی در سرحدهای شرقی تخار وواخان با بلاد غربی چین می پیوست و این مملکت وسیع تاریخی ثقافت و مدنیتی قدیم داشت کالای بازرگانی چین همواره در بخارا و بلاد آسیایی میانه فروخته می شد، و هنگامیکه لشکریان عرب به کرانهای سیحون رسیدند، رفت و آمد بازرگانان اسلامی به چین میسر گشت ، و کاروانهای تاجران بغرض آوردن حریر و جامع های ابریشمین چینی به آن کشور میرفتند و این تجارت چین تا وقتی در خراسان فراوان بود، که در مروصنعت ابریشم بافی رواج یافت.۱

بدخشان جای بازرگانان و معدن سیم و زرو بیجاده و لاجورد بود، و کاروانهایی که از تخارو و بدخشان می گذشتند، وبرای اداره و کنترول ان مامون خلیفه در بین دو کوه بندی نهاده و دروازه یی ساخته بود، که کاروانهای از ان در بیرون میرفتند ، و انرا در تازیان میگفتندف ۲ و غالبا این راه کاروان روچین بودف که علاوه برین راهی دیگر هم از همین کوهسار بدخشان و تخارستان به تبت میگذشتف و در موضعی که انرا در تبت میگفتند، دروازه یی بر کوه ساخته بودند، و باژستانان مسلمان انرا نگاهداری میکردند . چون مردم و قوافل تجارتی به حدود دواخان میگذشتند درین در تبت باژ میدادند . ۳

در بارۀ تجارت چین در مباحث گذشته هنگامیکه از راه دوم تجارتی صحبت میکردیم شرحی را نوشته ایم .

طوریکه از کتاب حبیب العروس و ریحان النفوس محمد بن احمد تمیمی مقدسی گیاه شناس و دار و شناس معروف (متوفی ۳۸۰ هـ۹۹۰م) نقل نموده اند ف انواع مشک 

۱تاریخ الاسلام السیاس ۲/۲۵۳ بحوالت تاریخ تجارت ۱/۳۷

۲حدود العالم ۶۴

۳حدود ۷۲ 

از تبت و سرزمین های جنوبی چین به خراسان آورده می شد و از انجمله مشک قصاری منسوب به قصاری شهری بود، بین هند و مملکت چین ، و مشک چینی در قیمت و رایحه و اص از ان کمتر بود، و بازرگانان خراسانی سغدی آنرا ابر پشت خویش به خراسان می آوردند، و ازاینجا باطراف دنیا برده میشد . ۱ و همچنین عود صنفی منسوب به شهر صنف چین از بهترین عودهای بود و عود ططنی و منطاوی و لواقی نیز از چین آورده می شد و شهرتی داشت. ۲

چون خراسان بین چین و ممالک عربی افتاده بود، و تجارت بین چین و عرب ازین راه میشد ، بنابرین اجناس تجارتی چین از خراسان به کشور های غربی آسیا انتقال می یافت و برای مسافرت به چین راه دریا چنداول معمول نبوده بلکه بیشتر از راه خشکی عبور می نمودند، و کالای چین را که بسمرقند وارد میکردند، از انجا به حلب و بلاد معظم دیگر حمل می نمودند. یکی از بازرگانان مسلمین در کتاب ختابی نامه که در قرن پانزدهم میلادی بفارسی نوشته گوید که از راه خشکی سه راه به چین وجود داشت : راه کشمیر   راه ختن   راه منگولیات ، ۳ که هر سه راه  از خراسان میگذشت ، و این سرزمین طوریکه در زمان قبل از اسلام ، گذر گاه راه ابریشم بود، در اوایل دورۀ اسلامی نیز با چین روابط تجارتی و رفت و امد قوافل بازرگانی داشت.

یکی از مواد بسیار پسندیده ایکه چینیان از خراسان میخواستند ، غازۀ معروف آن بود، که با نوان چینی رخسار های خود را بدان می آراستند و خیلی پسندیده بود، و حتی شه بانوی چین انرا مخصوصا میخواست. ۴ و نیز مردم چین قالین های بابلی را ولع فراوان میخریدند و احجاز کریمه شام و مرجان و مروایرد بحر قلزم و جامه های بافتۀ شام و مصر و مسکرات آسیای غربی از راه خراسان به چین صادر می شد، ۵ و همچنین 

۱ضمایم البلدان یعقوبی ۱۱۸

۲همین کتاب ۱۲۰

۳تمدن اسلام و عرب از گوستاو لوبون ۷۱۹

۴ مطالعات چینی تالیف هرت ۲۳۵

۵ کریستن سین درساسانیان ۱۶۷ به حوالت هرت.

منسوجات ابریشمی خراسان و مرو، و بوسیلۀ قوافل عظیم بچین برده شدی. ۱

و اهل بیکند و ماوراأ النهر جمله بازرگانان بوده اند و بازرگانان چین و دریا کردندی و بغایت توانگراند. ۲