په اوېستا کی د غرونو یادونه

اوبستا، د اقلیم پمژندني له مخي وپر ارزتشناك جغرافیسایي معلومات لري اوپه يوسطحی نظر خرگند یری، چی د اریايانو د وبدي عصر په نسبت د اوېستايي عصر د اوبو، خاوري او اقلم پبژندنه څو ځله ډېره او مفصله ده، لکه چي د اوبستا په لومړۍ برخي با لومري فصل كي، چي وند پداد نوهپږي تول له جغرافيايي موضوعانونه بحث کوي او د اوپستایي خمكي ۱۶ قطعي پري مشهوري دي، هغه خه، چي د اویستا د چغرافيی په برخه کي د ډپري پاملرني ور دي، هغه د غرونو تومونه او دهغو مقصله شرح ده تول پوهیرو، چي د خمکي پسپژندشی په بحثونو کی د غرونو پیژندل او د تقر ئوموته اخيستل او هغه هم د اوپستایي عصرد خلکوپه منخ كي يو ستونزمن کار دی او حتی په اوسنيو نقشو کې ګورو، چې په غرنيو سيمو کي د ځاپوتو د نومونو یادونه ډېره ليه شوي ده، که چی په داسي خمكو ی سروي کول سخت کار دی، خو داوستا د غروتو په اره مفصل بحث رانپي، چي له غرئيو سیمو سره اشناوو او شر کومه حده، چي خبرنه شوي، نوهغه غرنۍ سیمه، چې اوستا پېژندله او هغه برخه يسې، چسې هغې ته پاملرنه شوې د افغانستان اوسنۍ خاوره په بركې نيسي اوستا د ريشتونوا په دوه تاکلو برخو کی له غروتو خخه بحث گوي يو په زمبادبشت يا انوولسم بشت او بل په هوم پشت با السم پسنای، له دي مسره سره دا دواره یشته په خانګړې توګه لومری زمياديشت) ټول د غرونو یادونې ته وقف شسوی او د هغو غرونو لړۍ، چې هلته يې یادونه شوي کنه رشمهره) یي له خلوپینو غرو نوخخه اوري.

زمیادپشت په حقیقت کي د غرونريو لرلیه دی، چي د پوشمبر غرونو په خانگری توگند د نومونو یادوته شوي او بود پر شمبر شورو نه بي د موجود یت په اره اشاره شوي، چي شمپر پې دوه زره دوه سوه خلورخلویښتو (۲۲۴۴ ته رسبري هویشت لکه شنگه چي بي له نوم نه خرگنده ده یشتي) ده، چيد هوما له بوتي نه بحث کوي هغه داسې يوبـوټی و ، چې په ځينيو غرونو کې به شین کیده، کله چي به يي دهفي له شيري سره شيدی او گیینه ورگی گرل، نود شكلو يو قوي او خوتدور شریث به تري جورشو به دي پشت کی د همغو غرونو دیره پادونه شري، چيد هوما، بونی به هلته شین با زرغونیده په اوېستا كي د غروتو بحث او هفه هم په تفصیل سره کوم اتقاقي شی به دی، دا بحث لکه ځنگه، چی می ورشه اشاره وگره د دقیفو معلومانوله مخي يې صورت نپولی، په خیشو مواردو کی موقعبت په خپشر وختونو کي الوروالی او د سیندوئو دوه شوري برخي، چي له هغي نله يي سرچینه نيولي بادونه شري او له هغی شه دنی انداژه لكيږي، چي د اوبستابي عصر اريايانو د خپل ژوند چاپېریال او ماحول ډېر ښه پېژانده. د (زمیادیشت) په پای کي، چي د ۲۲۴۴ غرونو شمیره راغلی راپیی، چی پرته له هغر تاکلیو غرونو خه چي د ئوموشو پادونه يي شوي ده شور تول سره په خپلو کي ترلي او پبچلي پراته دي، چي دا یي به شمپره کي خلاصه کري او د۱ ۲۲۴۴ غرونه درك کري دیو شمېر غرونوپه ټاكلو کې يې نظريې مختلفې دي پورتنۍ شمېره يې راښولې ده. که چپرته تسن هم خوك د افغانستان د غرونو د پاسه په الوتکه کی پرواز وكري، شو په ډېري اسانی سره به په خبلوسترگو د دي پادوني ارتیانه شته، چي له هر ډول هځو سره بیا هم پوهان د اوپتا د تولو غرونو ه موقعیت په پاکته کي بریالي نه شول او حتی د يس شمير غروشو، چې به اويستا كي يي د نوم بادونه شوي هم تاگلي نه شو أو لکه قلات کی داران و افغاتان د خاوري د پره برخه غرنی ده او را ۱۶ قطعي أوسنايي مکه تر ډېره حده د افغانستان خاوره راښيي نو وایو چبکولای شود

اوپستا تول او یا أگشره غرونه او یاد دي غرونولری د افغانستان په خاوره کي وټاکو، دا دی د دي هروشو پوه برخه درپپژندل کمږي

 ا - هریتی باز دا لومری غر دی، چي په زمیاد پشت کي بی پادوشه شوي او د اوستا په اصطلاح د خمکی چارچاپیره پروت او ترختيخ پوري بي او دوالی موندلی و. گایگر الصاني باور درلود، چي دا د پامیر د غره لری ده، چي خوكي بن د اسمان په خپر دنگي دي اوله ختبخ نه د لود پديخ پر لور پروت دی 

۲- زردهازا دوم اوچت او لوی غر، چي په زرمباد پشت كي بسي پادوشه شوی هفه د ازردهازا، غر دی او د دي غره په اره هم اويستا مدعي دی، چي د خمکي چارچپیره اوږه پسروت و. هد خمکی چارچابره امتداد د اوستا اصطلاح ده، چې په حقیقت کې د غره د سلسلي او دوالي ته اشاره ده. ه دي غره له لمی نه بوه فرعي خانکه د راوشیدا او شیدا رانا) په نامه باذه شوي، چي هغه غر پيد اوشیداشار په نامه هم باد کری، چی گرای شوهفه د پوهی او رنایی) غر ترجمیه کرو، دارمستتر د دې غره د موفعیت په هکله د سیستان په هامون کې لتون كوي، خو لکه خرنگه، چي وایي د هلمند سیند ترینه سرچینه نیسی، شو په خرگنده معلومږي، چې له دي غره نه يي مقصد ذبابا د غره لهی ده

 ۳- سیابکه سیامکه عبارت له تور غرخخه دی، همدغه فرپه بنداهش کی د سيالف از مند) په نامه باد شوی وسهاك أو مند فرانوي دارمستتر به عقیده همغه تور غر دی، چي د هروي روه شمال پل به مقابل کي براته وو. ختبخ پلو ته واقع دی

 ۴ وفره پانت: دا شوم په لمخه ترپير په بنداهش کي ه ووفاراومند) په شكل رافلی، چي د دي غره مانا واورین او واوزه لرونکی هر ده (نور في لو ود واورو ف دواره د هندوكش شاخونه وو او يوه

 ۵- سپینه ورنه : كوای شر دا دوه کلیمي انبین پوشی، ترجمه کرو چي سپین پوی غر هم له جگر غروترخخه و، چی دكال و پره فوده په سپینو واوروپوښل شوی و.

۶- وسپینه گوناغيري سپینه د سپین په مانا گونا د اگون أو ارنگد، پبه ماتا همدارنکه و اغسيري) د غسره مانا لري او د دي كلمي مرکب و توم اسپین گوٹی غر کېي، چي پسپښتو گی تراوسه په سین غر شهرت الري او دا د هفه غره لړۍ، ده، چي له شمال ختيخ نه جنوب لودیخ نه د افغانستان جنوبي برخه کي واقع ده، چي د ننگرهار او پکياله ولاینونو څخه ډېر ښه لبدل کمږي

 ۷ یوپای ري ستا: د عقاب له الوتشي نه لور غر) چي د هندوکش د غره له لری خخه دی، چي د افغانستان له منخنی برخي نه شید شوی او د دي غرنی سیميه ملانر تشکپلوي، په همدفه ترتیب، چي كثل کیږي، نو اوستا افغانستان غرونه په به ترگه پپژندلي او د دي لری شهوږي او تري برخي يي په نوموتر او صفتونو لكه سپین أو تور، واورین ربه واورو پوشل شری، او د عقاب له الولني لور یاد گړي دي، چي تروسه يې ګڼ شمهر اصطلاحات پاتې دي او له منخه نه دي تللي.