موقعیت و مفهوم استراتیژی در انبساط دامنه آبادی های کابل

 کابل از نظرموقعیت جغرافیائی در میان چندین پرده های پیچ در پیچ کوها و تپه ها افتاده که یکی دیگری را در برگرفته اگر به چهار اطراف شهرنگاه شود یک سلسله تپه ها مثل(مرنجآن)(کلوله پشته)(بی بی مهرو) و غیره درپیرامون نزدیک به آبادی ها افتاده.خود قسمت متمرکز شهر را در دو کوه بچه (شیردروازه) و ( آسه مائی)بین خود فشرده و خارج تر ودورتر حلقه های دیگر کوهها به چهار طرف وادی های شهر پیچ و تاب خورده همه میدانیم که شهرکابل به شهادت آثار بودائی روی تپه های ماحول خود در روزگاران گذشته پیش از اسلام هم آبادی های داشته دامنه این آبادی به قرن های دو وسه مسیحی عقب میرود و به شهادت مسکوکاتی که ازکول چمن حضوری بدست آمده معلوم میشود که در قرن های 4-و5 ق م هم د راین حدود آبادی هائی وجود داشت.اما چون اسکندرحتی زایرچینی هیوآن تسنگ حین عبور خویش از اینجا در شهرکابل فعلی متوقف نشده آن حدس میزنند که شهرکابل در ادوار پیش از اسلام با اینکه آبادی ها و معابدی داشته اهمیت بسیار زیاد نداشته  علت این امر وقتی خوب فهمیده میشود که موقعیت شهربزرگ بگرام درهشتاد کیلومتری شمال کابل مدنظرگرفته شود.آنگاه خوب فهمیده میشود که بگرام چون شهربزرگ و پایتخت کوشاهنشاهان بود؛ انظارجهانگشایان و علمای بزرگ بودائی را به خود معطوف میداشت و کابل در حاشیه دورتر وکنارتر از راه رفت و آمد عمومی معمول آنزمان قرار گرفته بود.

کسانیکه درشهرکابل زندکی میکنند و خارجیانی که بار اول بکابل می آیند همه یک چیزعجیب درین شهرعجیب ، دیده و می بینند که عبارت از حصار بزرگ است که روی کوهای شیردروازه و آسه مائی کشیده شد.آیا در کشیدن چنین حصاری بزرگ منظور غیراز مفاد نظامی و استراتیژیکی چیز دیگر بوده همانطوری که دیواربزرگ چین درمقابل هجوم هن ها کشیده شد و منظور از آن دیوار بزرگ جز مدافعه چیز دیگر نبود؛همین دیوار بزرگ روی کوهای کابل هم محض بغرض دفاع شهر و دفاع آبادی های داخل حصارآن ساخته شده و منظور از آن مدافعه بوده همیشه با دیدن این دیوارها این سوال بخاطر میگذرد که ایا این حصار مستحکم از طرف کی و به چه سال و تاریخ ساخته شده است.؟

متاسفانه هیج یک ماخذ موثق تاریخی و هیچ یک تپه و سنگ نبشته ئی تا حال سراغ نداریم که ما را بطورصحیح درباب چنین یک مسله بزرگ معلومات صحیح و موثق بدهد.

(پادرگسیانی)یکنفراز دانشمندان ایطالیائی که مدت 18 سال در کابل بود و کتابی بنام (مهمان چهار راه آسیا)نوشته معتقد است که دیوارهای روی کوهای کابل درعصر یفتلی ها یایه گذاری و تکمیل شده است.

این یفتلی ها که درطی قرن 5 مسیحی در تاریخ مهمان پدیدارا گردیده اند مردمانی بودند جنگجو و نظامی منش با قد و اندام سترگ ودرشت و خشن بعبارت دیگر به تمام معنی نظامی و جنگجو و متجارب اینها از اساییی مرکزی از ماورای پامیر و سردریا و امو دریا آمده بالاخره در بدخشان درتخارستان قدیم زحل اقامت افگندند.

این یفتلی ها بعد از اینکه به تشکیل سلطنت و مقرو قرارگاهی در بدخشان موفق شدند به دو دسته عمومی منتقسم گردیدند که یکدسته از همان بدخشان بطرف غرب تا آخرین نقاط سرحدی خاک های مرزی مهمان نفوذ خویش را منبسط ساختند و یا ساسانیان دراویخیتند و آنها را عقب زدند و دسته دیگر به جنوب هندوکش فرود آمدند و درکاپیسا و کابل و زابل پراگنده گردیدند و قبیله مهم ایشان (زاول)نام داشت و چون درحوالی غزنه متمرکز گردیدند آن حوالی بنام ایشان به (زوال)شهرت پیدا کرد.

این یفتلی ها با همان شیره نظامی به فکر احداث دیوار بزرگی روی کوهای کابل برآمدند و با همان شدت وحدت که مختص ایشان بود و با همان احکام شدیدی که در تعمیل اوامر صدا درمیکردند به آبادی دیوارهای روی کوهای کابل اقدام کردند و این حصار بزرگ که هنوزخوشبختانه بقایای آن تا یک حصه زیاد موجود است بمیان آمد.

کابل ازخود (کهن دژی)داشت واین کهندژ همان بالاحصار آن بود که در ماخذ قدیم چه عربی و فارسی به نام (حصار)و (دژ) و(کهندژ)وقلعه و به صفات (حصینه) ومستحکم و غیره یادشده و شهر علاوه بر قلعه که هسته متین و مستحکم آن بود ربضی هم داشت.خوب اگر دقت شود اول خود کهن دژ درای استحکامات و باره و بروج متین بود و بعد در ربض شهر دورادورآن حصاری دیگرکشیده شده بود که دیوارهای روز کوهای کابل جز بقایای آن است.

تعمیرحصار روی دیوارهای کابل کارکوچکی نبوده چه از نظر دقت و چه ازنظر مصالح کاربزرگی  بشمارمیرود؛ تکمیل آن دوام طولانی سلطنت مقتدری را ایجاب میکند و نشان میدهد که اهمیت نظامی و سوق الجیشی نقطه ئی که کابل در آن آباد و معمور بود در قرن 5 مسیحی ایجاب میکرد که ترتیبات تدافعی مهمی گرفته شود.

همه میدانیم و شنیده و خوانده ایم که رتبیل شاهان کابل به این حصار و به این استحکامات اهمیت زیاد میدادند. همین حصارحین رسیدن قوای مجهزعربی دراواسط قرن هفتم مسیحی پا برجا بود و جنگ های خونین میان مدافعان شهر و سپاه عربی صورت گرفت و دامنه این جنگ ها در ماحول این دیوارها چندین مرتبه تکرارشد.کابل پیش از تعمیرحصار روی کوها دهکده ئی پیش نبود و دیوارهای مذکور بدان اهمیت و مرکزیت خاصی بخشید و از روی که دیوارهای آباد و حصار شکل آخرین خود را با دروازه های بزرگ و ضخیم خود تکمیل کرد کابل بحیث یکی از پایتخت های مستحکم و مراکز نیرومند درآمد.

3/4/47