(۵)جنگ خاپخ

که قوای مکرم خان شمشیر خان قوماندان مغول را ایمل خان و خوشحال خان تار و مار ساخت (۷۶) درین جنگها پسران خوشحال خان که هم ادیب و عالم و شاعر و صاحب سیف و قلم بودند، نیز شرکت داشتند، که از جملۀ آنها عبدالقادر خان خټک، اشرف خان پسران، و کاظم خان شیدا و علی خان کواسه های خوشحال خان از دست مغول در هندی نفی شدند، و در منفای خود بغربت وطن جان سپرده آمد. 

خوشحال خان خټک یک نفر باید ولیدر ملی بود، مه برای حفظ آزادی وطن جنگید، و هم در اشعار آبدار خود احساسات شور انگیز ملی را منظوم داشت،و ملت افغان را قولا و عملا درس حریت طلبی و قربانی درین راه داد، خاندان خوشحال خان در یک دودمان علمی و جنگجویی بود، بسی از ادبای آتش زبان و مؤلفین پښتو ازین خاندان  بر آمدند و خود خوشحال خان در حدود چهل هزار بیت اشعار رنگینی از خود بیادگار گذاشت، که در لف آن جذبات وطن خواهی و مظامین فلسفی و اخلاقی و اجتماعی و فکاهی زیادی دیده میشود و وی از بزرگترین ادبای پښتو شناخته شده است .