پروفیسر لوى ماسینیون و یک هفته اقامت او در افغانستان
موسیو لوی ماسینیون ، مستشرق معروف فرانسوی که خبر ورودشان را به کابل به تاریخ ۱۰ جوزا (نه و نیم بجه شب) روزنامه های مرکز اطلاع دادند یکی از علمای بزرگ معاصر فرانسه است که معرفت و تبحر مخصوص به زبان و مصطلحات عربی و اجتماعیات و فلسفه اسلامی دارد و در ین دو رشته از سرآمد علمای امروزی اروپا محسوب میشود .
لوی ماسینیون بتاریخ 1883 تولد شده و ۶۱ سال عمر دارد . مشارالیه "داکتر اس لتر" یعنی داکتر ادبیات است در کولژ دو فرانس ، دانشگاهی که 415 سال از عمر آن میگذرد و دروس آن مکلمۀ تعلیمات عالی به شمار میرود، پروفیسر است اجتماعیات و اسلامی درس میدهد . هکذا در دارالعلوم سوربن که مخصوصاً از نقطه نظر الهیات و مطالعات اجتماعی و فلسفی و دینی قدیم ترین و مهمترین کانون اروپا میباشد، سمت معلمی دارد و مدرس مصطلحات عربی و فلسفی میباشد .
پروفیسر ماسینیون از نزد استاد خود موسیو سیلون لوی ، بزرگترین متخصص زبان و ادبیات سانسکریت، زبان سانسکریت هم خوانده ولی تقریباً از 30 سال به اینطرف بیشتر به زبان و ادبیات و مصطلحات عربی و فلسفه و اجتماعیات و شعب و مذاهب اسلامی متوجه شده و در ین قسمتها تبحر حاصل کرده است.
توجه و تعمق در مأخذ و نسخ قدیم علمی و اجتماعی و ادبی عربی و اسلامی که متضمن مأخذ فارسی و ترکی وغیره هم میباشد، باب شناسائی کتب و نسخ قدیم و مؤلفین و مترجمین و مفسرین آنرا به روی پروفیسر باز کرده و از این رهگذر کمتر کتاب نسخه و کتابخانه های اروپا است که از نظرش نگذشته باشد .
پروفیسر ماسینیون علاوه بر نشر یک سلسله کتب و ایراد خطابه ها و کنفرانس ها از راه صحافت و مطبوعات هم خدمت برگزیده ئی در معرفی عالم اسلام به اروپا نموده است. مشارالیه از 1919 به اینطرف مدیر مجله ایست که خودش تأسیس کرده و تا امروز نشر و اداره مینماید این مجله تا 1927 ماهوار در پاریس بنام "عالم اسلام" و از تاریخ اخیر الذکر تا امروز به اسم "ابحاث الاسلامیه" نشر میشود و تا حال مقالات چندی از خامه پروفیسر مذکور راجع به قانون اساسی افغانستان، سالنامه ها جنبش و "هضت ادبی و غیره نشر شده است علاوه بر ین مجله هر سه سال یکنوع سالنامه یا قاموس یا دایرة المعارف که حاوی مطالب جغرافیائی ،تاریخی اداری و تهذیبی و دینی و معارفی و ادبی و اجتماعی ممالک اسلامی میباشد با قید احصائیه، کتابخانه ها و موزه ها انجمن ها و و تبصره در باب روزنامه ها و مجلات و سوانح ارباب جراید و صحافت وغیره نشر میکند که چیز خیلی مفید است و در شناسائی کشورهای اسلامی کمک زیادی میکند .
پروفیسر ماسینیون مقالات مختلف و متعدد در دایرة المعارف اسلامی در باب مصطلحات تصوف نوشته که از ذکر آن و سائر مقالات او صرف نظر کرده چند اثر بزرگ و ممیزه او را ذیلاً نام میبریم :
1- سلمان پاک
2 مبدأ مصطلحات صوفیه
3 - طواسین الحلاج
4- داستان منصور حلاج
5- مراکش در شروع قرن 16
6- وضعیت حالیه اصناف مراکش
7- کتیبه های مساجد بغداد
8- کتیبه های مساجد قصر علیا
9- تاریخ ادبیات قدیم ترکیه
10- قصر اخیضر.
لوی ماسینیون بپاس خدمات علمی و ادبی خود در اکادمی ها و انجمن های کشورهای مختلف عضویت دارد . از آن جمله است اکادمی علوم روسیه شوروی، اکادمی شاهی لندن اکادمی شاهی قاهره (مجمع الملکیه )اکادمی عربی دمشق (مجمع العربیه)، فرهنگستان ایران و غیره مرکز فعالیت و کارهای پروفیسر بیشتر اکادمی شاهی قاهره است زیرا مشارالیه با 3 نفر مستشرق دیگر چهار نفر علمای اروپائی میباشند . که از طرف شاه فقید ،مصر، فواد اول به عضویت مجمع الملکیه انتخاب شده و با همکاری فضلای خود مصر و 5 تن از دانشمندان کشورهای عربی زبان عجالتاً مشغول تدوین دایرة المعارف مصطلحات علمی لسان عربی میباشند.
موسیو ماسینیون در ما ژانویه [جنوری] گذشته با داشتن وظیفه تحکیم روابط تهذیبی با کشورهای اسلامی و شرقی و عربی از پاریس برآمده و بعد از دیدن قاهره و بیت المقدس و دمشق و بغداد و طهران و مصاحبه با علما و فضلا و ادبا و ایراد خطابه ها و کنفرانس های علمی و ادبی وارد افغانستان شده و از طریق هرات و فراه و قندهار و مقر و غزنی به تاریخ 10 جوزا وارد کابل گردید و در یک هفته اقامت خود در کابل مهمان دولت بود .
گفتیم که پروفیسر ماسینیون قبل از اینکه وارد افغانستان شود مقالاتی در باب قانون اساسی و جنبشهای ادبی و مطبوعاتی کشور ما در مجله خود شایع کرده است. مسافرت او در افغانستان و تماس با علما و ادبای ما در هرات و قندهار و غزنی و کابل و دیدن آثار با شکوه تاریخی ادوار اسلامی ما در هرات و غزنی و کابل و معاینه کتابخانه های موزه کابل و پشتو تولنه [انجمن ادبی کابل] و کتابخانه های شخصی و مطالعه بعض نسخ نادر و نایاب زیارت مقبره حضرت خواجه عبدالله انصاری و حضرت مولانا جامی و حضرت سنائی عارف غزنوی و حضرت تمیم و دیگر مقامات متبرکه خیلی اسباب مسرت او شده و قراریکه اظهار نمود باب مطالعات خیلی دلچسپ و جدیدی برای او باز گردید.
موسیو ماسینیون در دوره اقامت خویش در کابل ، کاپیسا و بامیان را هم معاینه کرد و مخصوصاً آثار حیرت آور بودائی نقطهٔ اخیر الذکر که صفحه ئی از تهذیب و صنعت پیش از اسلام کشور ما را نمایندگی میکند خیلی طرف توجه او واقع شد و مطالعات دوره های جوانی او را که غیر از مطالعات امروزی او بود بیادش داد هکذا خرابه های غلغله ضحاک شهرهای اسلامی بامیان را معاینه نمود و روزی را وقف زیارت مزارات غزنی مخصوصاً زیارت مرقد حضرت حکیم سنائی قرار داد .
پروفیسر ماسینیون برای تعمق در کنه روحیات ملی افغانی به شنیدن نغمه های ملی و موزیک افغانی دلچسپی زیاد نشان داد و در طی پروگرام مخصوص مدیریت رادیو كابل نغمه های ملی نوته های مختلف آهنگ موسیقی افغانستان را به استماع مشارالیه رسانید . پروفیسر ماسینیون از روی علاقه به مطبوعات و از روی مسلک و تخصص به مجلهٔ آریانا دلچسپی زیاد نشان داد . فهرست مقالات کولکسیونهای سالهای گذشته و شماره های آنرا تا امروز یکه یکه از نظر گذرانیده مخصوصاً به مقالات آن دسته همکاران ما که در موضوعات اسلامی و شرح حال علما و نسخ قدیمه مطالعات نموده بودند، دلچسپی زیاد نشان داد و بصورت مجموع سهم نویسندگان آریانا را خیلی تقدیر نمود و گفت که در حقیقت امر کار زیادی انجام داده اند .
خلاصه جناب پروفیسر ماسینیون در دوره یک هفته اقامت خود در افغانستان اکثز مؤسسات علمی و ادبی و معارفی و مطبوعاتی را دیده از طرف پشتو تولنه [انجمن ادبی کابل[ و شخص والاحضرت وزیر معارف دعوتهای به افتخار او داده شد و بحضور اعلیحضرت معظم همایونی هم مشرف گردید .
موسیو ماسینیون بتاریخ سه شنبه 15 جوزا ساعت 5 عصر در سالون سینمای کابل در حالیکه جم غفیری از شاگردان و معلمین فاکولتها و مدارس عالی و منسوبین معارف و مطبوعات و ادبا و فضلای مرکز و بعضی وزرا و شخص والاحضرت وزیر معارف حضور داشتند، کنفرانس تاریخی تحت عنوان "سهم نویسندگان افغانستان در انکشاف ادب و علوم عربی و اسلامی" بزبان فرانسه ایراد نمود که خلاصه ترجمۀ آن از طرف آقای نجیب الله خان توروایانا قرائت گردید کنفرانس خیلی طرف دلچسپی حضار واقع شده اختتام آن با کف زدن های زیاد بدرقه گردید . پروفیسر ماسینیون قبل از حرکت از کابل از طرف پشتو تولنه عضو افتخاری پذیرفته شد.