تجاوز روسیه و پاسخ آن

دولت روسیه در مقابل تجاویز فوق یک پروژۀ مذاکرات را ترتیب داده و آنرا به تاریخ ۱۵ مئ ۱۹۰۷م به نیکولسن سپرد که دران برخی از تجاویز بریتانوی را رد کرده بودند.

کابینه روسیه نظریه "کشور فاصل" را که قبلاً لارد لانسدون شفاهاً پذیرفته بود مجدداً تائید کرده و دوام مذاکرات را بر اساس آن مخصوصاً خواهش داشتند (کتاب مذکور) و در مادۀ اول تجویز خویش گفته بودند: که افغانستان باید یک کشور فاصل buffer state و مابینی دو قوه شناخته شود1 و دولت بریتانیه بر هیچ یکی از حصص افغانستان تصرف نکند، و در امور داخلی آن مداخله بعمل نیاورد (کتاب مذکور). به تاريخ ۱۷ جون ۱۹۰۷م ایسوالسکی از طرف بریتانیه یک مسوده متقابله را دریافت که دران قبول نظریۀ "کشور فاصل" را مشکل دانسته (نطق گری در پارلمان راجع باین موضوع ۱۷ فروری ۱۹۰۸م نطقها بر سیاست خارجی ص ۶۹) و در باره اینکه بریتانیه در امور افغانستان مداخلهای ننماید گفته بودند اگر چنین الفاظ ناشایسته در معاهده موجود باشد، البته امیر افغانستان را به خود سری وا خواهد داشت، که برای حفظ سرحدات هند مناسب نباشد. چون دولت بریتانیه بموجب معاهدۀ کابل ۲۱ مارچ ۱۹۰۵م امیر را در اعمال داخلی خویش آزاد گذاشته بنا بران نمیخواهد در امور داخلی آن کشور مداخله ای نماید. اما مسئله عدم انضمام یک حصۀ خاک افغانستان باید از هر دو طرف (روسیه و انگلیس) مشترکاً قبول و ضمانت شود.

روسیان بعد از گرفتن این پاسخ انگلیسی باز مسئله را به تعویق انداختند زیرا دیدند که بموجب آن در بارۀ عدم مداخله در افغانستان تمام ممانعت بدوش روسیه تحمیل شده و همه چیزهائی که درین مسوادت به نفع روسیه است، آنرا هم به منظوری امیر تعلیق کرده اند و امضای این عهد نامه کلیۀ الزامات را بروسیه عاید خواهد کرد.3