32

نتایج تاریخی

از کتاب: زبان دوهزار ساله افغانستان یا مادر زبان دری ، بخش دوازدهم

الف: بانی اصلی با لنگ ( بغلان ) بگ شا کنیشکی نامور "بهره ور" بود بابگ شاه "شاه بزرگ یا خداشاه" دولقب انند "بهره ور"  نامو برگ (نامور) آمده اند که نویسندگان کتیبه او را شاه عظیم و بانی بگ لنگ نا میده اند .

ب: حصار و ارد بگ لنگ را مالیز - مهادژ ( حصار عظیم ) گفته اند که کانیشکا آنرا بعجلت و زودی ساخته بود. همین بنا را بنام مندر (معبد ) نیز یاد کرده اند.

ج: نام خصوصی این معبد (نوشالی - نوشاد بود. که شرح آن در (۳۵) می آید .

د: بعد از درگذشت کا نیشکا ، آب این معبد کم شد . و بنابران پرستندگان آتش آنرا بدرود گفتند.

هـ : در بهار سال ۳۱عهد کانیشکا (حدود١٦٠م) در هنگامیکه شاه بغپورلو يک بوسر بن شیزو گرگ اروا ښاد (مرحوم) در تحت شاهنشاهی کوشانی درین سر زمین حکم میرا یکی از رجال این عهد نوکونزوک كه بفرمان خدای وایومن نوبخت (شاه و وزیر اعظم او) منصب کنارنگی 

(خاندان ماریگ) ورئیس گانسیگییم (؟) را داشت. و از طرف لويک بوسر مذكور فریستار آب (مامور آبرسانی) بود به بگ لانگ آمد. و بغرض عمران مجدد این نوشاد و مندر چاهی کند ، و آنرا به خشت پخته پیریزی کرد و يک صحن وسیع را نیز به آن الحاق نمود تا بعد از پیدایش ،آب معبد نوشاد باز مسکون گر دید و پرستندگان آتش در آنجا فراهم آمدند 

و: قرار یکه هیئت حفريات سرخ کوتل تصریح کرده اند: 

این نوشاد با عمارت باشکوه آن در ازمنه بعدی در اثر آتش سوزی بسیار مدهش منهدم گردیده است. چنانچه در طی عملیات حفاری شبستان مرکزی و دهلیز وحتی برنده های عمارت ، طبقات ضخيم خاک خاكستر آن دود را یافته اند و گویند که شواهد آتش سوزی در هر دو آتشکده اصلی و فرعی نوشاد مشهود است که باید این واقعه بطور قصدی وعمدی در عصر فتوحات شاپور اول ساسانی در حوالی ۲۴۰ م روی داده باشد. 

ز: چاهی که این کتیبه از کندن آن خبر میدهد در حفریات گردیده و تاکنون هم بهمان عظمت خود موجود است كشف و نیز بقایای آثار جوئی که در این کتیبه مذکور است از زیر حفريات برآمده است.

ح: در کار ترمیم نوشاد بگ لنگ و مهادژ بانو کونزوا مذکور چند نفر دیگر هم شريک كار بوده اند که مستشرقار ایشان را کومیته ترمیم نامیده اند و در آخر کتیبه نا مهاء ایشان حتی با علایم امضای دو نفر دیده میشود: اول : بورزو مهر (بوزرجمهر )

دوم : کوز گاشکی پور

سوم : ميره من

چهارم : (امیره من بورز و مهر پور امیره من فرزند بورزو مهر اول الذکر)

ط : درین کتیبه برخی از نامهای مناصب سلطنتی و اركان حکومتی آنوقت با دود ما نهای آنها مذکورند 

بدین تفصيل :

۱) بگ (شاه عظیم)

۲) خودی خدای شاه - خدیو

۳) بگ پوهر (بغپور - فغفور خدازاده ) 

۴) لويخ (لويک ) نام خانوادگی

۵) کرل رنگ (کنارنگ) نام يک منصب عسکری خانوادگی.

٦) ماریگ (نام خانوادگی)

۷) استل گانسیگییم - ستر گانسیگییم؟ رئیس گانسیگییم؟ 

۸) فريستار آب کاردار آب رسانی - میراب

٩) يومن - ايمن (غالبا وزیر اعظم بعد از خدای شاه برای تفصیل این کلمات به شرح هر کلمه در قسمت تحليل کلمات کتیبه رجوع شود . 

ی: از مطالعۀ این کتیبه زبان کوشانی نتیجه میگیریم که ما در زبان فارسی کنونی در افغانستان از اوایل عهد میلادی موجود بود وزبان فارسی از پهلوی نزاییده بلکه در محیط افغانستان بمرور دهور از شکل قدیم کوشانی بقیافت کنونی تحول نموده است وضمنا باید گفت : که زبان پښتو هم شاید در آن ازمنه عینا مانند عصر کنونی در کوهسارهای افغانستان گفته میشد. زیرا تأثیر و تأثر پښتو و کوشانی در تحليل كلمات ظاهر است .