خم زرګر

دبودايي معبدونواو استوپو پاتی شوني

 خم زرگړ» پوبي تښانه خای دی چي په خانگري توگه یي په کتایوتو او تاريخي اثارو کي دنوم یادونه شوي نه ده، مگر دتاريخي ابادیو دلرلو په وجه په پخوانيو زمامونو کې مهم خای و، پرته له شکه په کابل کي به داسي خوك ته وي چې د گلبهار شوم يي اوریدلی نه وي. دا شکلی گلی دپنجشير د دري په دتشه اودکوهستان او نجراب په لازه د شتل او پنجشیر دمستو او خباندو رودونو پا غاره واقع دی او داځای دتوي پلازميني كابل دخلکو دتقریح اومیلو ځای دی. گلبهار په خپله شمالي برڅه کي د تشیخان خپل په نامه يوخای لري چي له وكالو راپد يخوا هلته یوه لویه دټوکر جوږ ولو فایریکه جوږه شوي او په فعاليت بي پیل کړی دی اود شیخانخیل نوم دگلبهار دنساجي په بنه منخ ته راغلی دی باید هیر نکرو چی دشیخانخیل هغه دته چی اوس هلته دفابریکی ودانی جوره شوي، خور سوه کاله دمخه بی دویرو گلونو په لرلو او په خانگری توگه دلاله گل په لرلويې د پر شهرت لاره او ظهير الدين محمد یایر په خپلو یا تونو کي چي په تزاك شهرت لري د شبخان خیل دنوم پادونه بيد شبخاددنشي) په نامه کړي ده

اوپه پیستو کی داله گل دمختلفر وولونه تھریف کوي اوپه خانگري توگه بني پادونه کوی چی دلاله ۳۲ دوله گلانو خخه یی پدی د ته کی د له گل بوی) او اله صديرگد، ې ډير شهرت لري چي ه غور بند دتنگي په خوله کې راتوکيږي. دگلبهار دکلي شمال شروق لوري نه دشیخان خیل دبته، خم زرگر او خوا ئه بي اشترگرام پروث دی او ددي منطقی شمالی لودي ته دسنجن" او درنامي غروشه پرائه دي خم زرگر اواشترگدام دکایپیا ددیرونورو تقاطو به غبر دپخوانیر دورو ديري مذهبي ابادی درلودي او دقدیمه اثارو بقاپاوي دامفگوره په وضاحت سره تائیدوي ددی كلی دشمال لوري ته دغرونو اوسیدونکی که هفه دإسنجن ادرنامه اوکه دشل دري اوسیدونکي دي چي شمال لویدیخ ته واقع دی تول په پشه پي ژبه خبري کوي او داسی خرگندیپږي چي په پخوانبو وختونو کې دي لهجي پدي سیعه څ چې دې کی عمومیت لاره داخبار، فرهنگی او اطلاعانی باد شتونو پر اساس چي ما پخپله په همغه خای کي اخيستي، پدي وروستپو کلونو کي بودابي اثار او تراشلي مجسمي ورو، له سنجن أوخم زرگر خخه ترلاسه شوي دي په دي اړه لومړۍ. په زړه پوري پارچي چي له سنجن څخه تر لاه شوي عبارث له دوه لویر دکانو هیکلو څخه دي چي يوبي پومتر اولس سانتي لور والى لري اودبودا مجسمه په داسی حال کی خرگندييي چي له اوږدو وپششوخخه بي داور شغلي لوزمږي اودپنو له ثلووڅخه بي اوبه جاري دي دادول مجسمه دمخه تر دي هم په ۱۹۲۶ کال کي چي دیره كلي هم وه د پایشاوه په کلي گي چي سرای خواجه ته نژدې دی کشف شوې وه او هغه د بودايي خارقه بزرګ په صفت يادوي او دویمه پارچه چې له سنجن څخه تر لاسه شوې يوه دناستې پودلس اتوا" مجسمه ده. دشبخانخیل اوخم زرگر ترمنخ دیوه غره لری ده چې ډیره برخه یی سلیت کانی لري او دي غره لمتي چي مخه ي دشیخانخیل په لور ده تاريخي شواهد تلري مگر هغه لمني بي چي د اشترگرام او خم زرگر په لور دی تاريخي شواهد لري اوځای په ځای دخرابو اواستوپو بقاياوې دسړي پاملرنه راړوي .

دبودايي معابدونو اواستوپو شواهد په څونقاطو کې ليدل کيږي، هغه نقطه چي لومری دپام لرني ور گرخي رامو نوميږي اومتصل بي دبي بي سیز په نامه پو زیارت دي، ددي ځای په پورتيو برخو کي دخونگو دپاسه ديوې بودابي اسئويي بقایا لپدل گیری چی گوای شو هغه د ارامواسنویی) په نامه باده گرو، دعره په المنه کې دوه درې ځايه له كاني جوړې دزمري مجسمې پرتې دي چې دهغو وجود دلويو ایاد یو په وجوه شهادت وركوي، خکه تر کومه خایه چي دکاپیسا دیودایي عصر په معماری مطالعه شوی ده داز مریان به معمولا دمعیدونو دپوړیو دوه خواو ته نصب گیدل درامو اسنوبي جنوب لويدیخ لوری ته نژدي د بوگیلومتر په فاصله دغره دپرخونگو دتورو استوپو شواهدليدل گیږي چي بوي نه بی بهمن استوبه او بلي ته يي تخت توپ وأيي د تنوپ کلمه بشپړه او خوبخود داسشويي پخوانی کلمه ده چي دافغانستان به وپرو خایونو کي هماغسي پاني ده د تخت نوپ پورتی برخه دسراج المله والدين اصير حبيب الله خان په عصر کی هواري شوي او دسوپی به ډول يې جوړه کړي ده، لکه څرنگه چي دپخوانی استویی خرابه بي دتخت په بپنه جوړه کړي ده نوځکه بی نخت نوب، بولی هغه فر چي دري دفراهو بهمن او تخت شوپ استوبي لرلي دنیمي دایري په پنه یی میداني احاظه کري ده چي ورخ دخومعپد ونو بقاياوي پكي لبدل گیري اوخرابي بي هم پو له بلي نه برجسته دی. پدي كي شک نشته چی دوخت په شیريدو سیلابی بارانونه د غره له لمنو رایکنه شوي ديري خاوري اوختي يی دمعیدوشو به پاتي شوشبوانبار کړي، همدارنگه دبنیادگر دي تیږي او پایي چی یکی کلونه گیندل شوي خلور متره دلمکي لاندي څرگند يږي او دارانیي چي ديرو رسوباتو وير تاریخی شواهدتر خاورو لاندي پت گړي دي دبودايي عصر کې دا دود وچي مذهيي معبدونه اواستويي به پي په غرنیو وچې. برخو کی د غرونو په لمنو اولوړو برخو کی جوړولي، خم زرگر پوخل بیا دابادی داروش ثایت کرو د اشترگرام، له وجه نسمه نه څرگنديږي چی دلشه نه يواخي معاید بلکه محتملأ كلی اونار هم اباد وو، اصلأ واشترگرام غره دیگرام پهلوان غر ته ډپر ورنه والی لازه، لکه خرنگه چي مود پهلوان غره ترخنگ د بگرام شار لاره همداراز داشر گام ترخنگ هم حتمأ بار موجود و نوم او نینان يې د تاریخ له پانو څخه وهل شوی خوخامخا به څيړنې اوكکيندنې پدې باره کې دوباره رڼا واچوي. په لوبي او عام مفهوم دگلبهار دموفعیت په ارزښت کې شك تشته چي دخمكي په مخ دشواهد و او له مختلفو منطقو څخه دتراشلو هيکلونو دټوټو له بيابيا موندلو خخه چی هر پو یی په خپل ذات کی ارزیت لري او له پخوانيو مدتي کاروانونو څخه راپاتي دي. خيرني دخم زرگر، اشترگرام او دگلبهار په تورو ډیرو کلير كي دخمكي پر مخ اوترخاورو لاندي دیر نور ارزښتمندشواهد لري خکه چې شن ورخ دگلبهار دنساجي فایريکې دي منطقي ته یوخانگری ارزیت ورگری دی او دلته بو وږوکی ښسار په پټه اباد یو صورت نیولی چی خامخا به په را تلونکی کې دا ابادۍ لاپراخوالى ومومي.