مقدمه

مسرت داریم که امسال یونسکو در باب یکی از شخصیتهای بزرگ عرفانی و مفاخر تاریخی وطن ما افغانستان، یعنی خداوندگار بلخ حضرت مولانا جلاالدین تجویز نموده سال ۱۹۷۳ را بنام وی موسوم کرده اند.

شاد باش ای بلخ ای فرزند بلخ 

ای مهین فرزند بی مانند بلخ 

شاد باش ای قونیه ای خاک عشق 

کز تو تابد آفتاب پاک عشق 

ازینکه انجمن تاریخ و ادب افغانستان وظیفه دارد برای روشن ساختن زوایای تاریخ و ادب کشور آثار ارزنده تاریخی، علمی هنری و ادبی را فراهم نموده با نشر کتب مجله های پښتو، دری انگلیسی و فرانسوی به علاقه مندان علم و دانش داخلی و خارجی عرضه نماید.

بنابران مسرور است در دوره جمهوریت جوان کشور ((نی نامه)) را بحیث اولین کتاب درین نظام نوین طبع و نشر نموده به دسترس ارباب دانش میگذارد.

(نی نامۀ طبع اوال یعنی رساله نی نامه مولینا یعقوب چرخی و رسالة النائیۀ مولینا جامی با مقدمه تحشیه و تعلیق استاد خلیلی بتاریخ ١٨ دلو ١٣٣٦ به سلسله نشرات رادیو افغانستان در مطبعه دولتی چاپ گردیده بود. چون تعداد کم او علاقمندان آن بسیار زیاد بود هر چه زود تو نایاب گردید. چنانچه حالا بدون از کتابخانه های عامه و شخصی در دیگر جا نمیتوان ازان مستفید گردید.

نی نامۀ که بدست خواننده محترم قرار دارد عبارت است از مجموعۀ :

۱) رساله نی نامه (مولینا یعقوب بن عثمان بن محمود بن محمد الغزنوى ثم الجرخى ثم السررزى)

۲) رساله النائیه یانی نامه (مولینا نورالدین عبدالرحمن جامی عارف بزرگوار هرات)

۳) رساله از بلخ تا قونیه )اثر استاد خلیل الله خلیلی) 

4) خطابه دوم در قونیکه که در سالگره مولینا ایراد شده (اثر استاد خلیلی با ترجمه وثیقه برادری قونیه و بلخ).

کتاب نی نامه اثریست دوستداشتنی و ارزنده خاصه برای آنانیکه :

میخواهند در باره پدر مولینا (بهاء الدین ولد سلطان العلما محمد بن حسین الخطیبى البلخی الکبرى) مؤلف کتاب معارف ویا در مورد (مولینا جلال الدین بلخی رومی حنفی صدیقی) مردی که "نیست پیغمبر ولی دارد کتاب" و فرزندانش و یا اینکه درمور د عظمت مثنوی یعنی : 

(مثنوی مولوی معنوی هست قرآن در زبان پهلوی) که در عرصه هفتصد سال همیشه شمع بالین صاحبدلان و سر چشمه الهام بالغ نظر آن بوده است مطالعاتی کنند و یا به گفته خود حضرت مولینا از ان بحیث نردبان آسمان و معراج حقایق استفاده کنند :

نردبان آسمان است این کلام 

هر که زین در میرود آید ببام 

نی ببام چرخ کوا خضر بود 

بل بیامی کز فلک بر تر بود

همچو قرآن مثنوی ماز دل

هادی بعضی و بعضی را مضل

ذواتیکه آرزو دارند در مورد سید برهان الدین محقق ترمذی بلخی، شمس تبریزی، صلاالدین زرکوب، حسام الدین چلپی ارموی ریسرچ و تحقیقاتی نمایند . و هم اشخاص محترمی که میل دارند (راجع به مبنای طریقه خواجه گان، پیر کامل، صفت عشق، نغمۀ نی و داستان سماع) معلوماتی داشته باشند، موخذ خوبی بوده میتواند همچنین آنانیکه علاقه دارند سخنان عطار، سنائی ومولینا را درک نموده با شرح ها، ترجمه ها تفاسیر، مناقب، مآخذ و مدارکی  که تعداد آن بیش از پنجاه نسخه است آشنائی داشته باشند. رهنمای خوب محسوب میگردد.

باید گفت در مورد تصحیح غلطیهای طباعتی نشریه سابق، نقطه گذاری، بهتر ساختن قطع وصحافت کتاب تاحد توان سعی گردیده است. اگر با آنهم در متن کتاب سهو و اغلاط طباعتی رخ داده باشد امید خواننده محترم به کرم خود عفو فرماید.

فقیر محمد خیر خواه

(عضو انجمن تاریخ وادب)

بنام خدای یکتای بی همتا

این دو نامه را که در پردۀ آهنگ شور انگیز نی و حدیث جانسوزی از چرخ و هرات بنوا در آمده - در هفتصدمین سال وصال عارف بزرگ مولینا جلال الدین بلخی رومی ـ به پیشگاه تربت پاک او بهدیه می فرستم کسیکه قلوب ارباب عشق و وفا و اصحاب صدق وصفا در بلخ و همه بلاد افغانستان بل همه شهرهای مسلمانان بندای ملکوتی آن می تپد.

"خلیلی"