قاضي القضاة فخرالدين
عبدالعزیزکوفی نام وی درطبقه ۲۰ شرح حال سلطان قطب الدین ایبك آمده که ازمشاهيرعلمی واداری خراسانست، ومحمد عوفی وی را الصدرالاجل العالم برهان الملة والدين محمد بن عبدالعزيزالكوفي مينامد وگوید: که عبدالعزیزکوفی درعلم ابوحنيفه ثانی بود،و دروقت تقلد قضا نیشاپور فرمانده و سلطان نشان بود، پسراو برهان الدین نیز درگرم وعلم شهرت داشت. وقتی محمد بن عبدالعزيز بنزديك ملك موبد کاردی و دستارچه بیادگارفرستاد تواین قطعه درآن نبشت: قطعه
پیش تخت توشها! کارد ودستارچه ای
میفرستم خجل وشرمگن ازمختصری
تامرآنرا که بجان بندۂ درگاه تونیست
بیکی چشم ببندی،بدگرسرببری
وقتیکه ملك طغانشاه را درد پای حادث شد،این رباعی گفت:
رباعی
گرپای فلك ساي ملك رنجوراست
نزد يك خردنه ازحقیقت دوراست
او هست جهان وزوجها نست بپای
پایی دوجهان گرنکشد معذوراست
وله ربا عی
چون نیست بوصل تودمی دسترسم
بگذاشتمت نه زان قبل از توبسم
تعلیقات سرجاندار (۳۸۱)
توسایه من شدی، ومن می نرسیم
برگردم تا مگربیانی زپسم
مرحوم محمد قزوینی درتولعليقات ج الباب الالباب بحوالت تاریخ جهانگشای عطاملك جوانی نویسد:
«امام برهان الدين ابوسعيد محمدبن الامام فخرالدين عبدالعزيزالكوفی در خدمت سلطان تكش خوارزمشاه بود و اوازعلماء کباروازفحول ائمه روزگار بود، و نزديك سلاطين وقت عظیم موقر،وقضاه وشيخ الاسلامی نیشاپوربدومفوض بود وبعد ازمصالحه سلطان تکش با منگلی بک (۱) و مراجعت تكش ازحصارشادیاخ، امام برهان الدين مذکورربشا دیاخ آمد، منگلي بك اورا بگرفت و بکشت ( سنه ۵۸۲ه) سلطان تکش در۴ محرم ۵۸۳ باز بظاهرشا دیاخ نزول کرد، و محاربت سخت آغاز نهاد، ودر ۷ ربيع الأول بشهردرفت، وبه قصاص برهان الدين برموجب فتاوی ائمه،منگلی بک را بامام فخرالدين عبدالعزیزکوفی داد، تا بقصاص پسر او رابکشت.» (۲)